Nieuwe wereldatlas van woestijnvorming laat zien dat de natuurlijke hulpbronnen van onze planeet onder ongekende druk staan

Vandaag publiceert het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek i - de dienst voor wetenschap en kennis van de Europese Commissie i - een nieuwe editie van de wereldatlas van woestijnvorming. De atlas biedt beleidsmakers een hulpmiddel om op plaatselijk vlak beter op bodemverlies en -degradatie te reageren.

De atlas bevat het eerste alomvattende en op wetenschappelijke gegevens gebaseerde overzicht van de bodemdegradatie wereldwijd en laat zien dat dringend tegenmaatregelen nodig zijn.

Volgens Tibor Navracsics i, commissaris voor Onderwijs, Cultuur, Jongerenzaken en Sport, en verantwoordelijk voor het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek (GCO), "is de voorbije twintig jaar en sinds de publicatie van de vorige editie van de wereldatlas van woestijnvorming de druk op de bodemrijkdommen dramatisch toegenomen. Om onze planeet voor toekomstige generaties te vrijwaren moeten we onze omgang met deze kostbare hulpbronnen dringend veranderen. Deze nieuwe en veel meer geavanceerde editie van de atlas geeft beleidsmakers wereldwijd een alomvattend en helder inzicht in bodemdegradatie, de oorzaken ervan en mogelijke remedies om woestijnvorming tegen te gaan en gedegradeerde bodems te herstellen."

Volgens Karmenu Vella i, commissaris voor Milieu, Maritieme Zaken en Visserij, "zal de atlas ons meer inzicht geven in het groeiende probleem van woestijnvorming en bodemdegradatie en ons helpen het probleem aan te pakken. Uit de atlas blijkt dat de woestijnvorming in de EU steeds meer toeneemt. Daarom is het belangrijk maatregelen te nemen op beleidsterreinen zoals landbouw, bosbouw, energie en klimaatverandering om de bodem te beschermen en een duurzaam bodem- en watergebruik te bevorderen. Dat is de aanpak die in de thematische strategie voor bodembescherming van de EU wordt aanbevolen en de beste garantie biedt op neutraliteit van de bodemdegeneratie overeenkomstig de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling 2030."

De atlas bevat voorbeelden van de wijze waarop menselijke activiteit soorten met uitsterven bedreigd, de voedselzekerheid bedreigt, de klimaatverandering aanwakkert en mensen ertoe dwingt hun woonplaats te verlaten.

Uit de atlas blijkt vooral dat de bevolkingsgroei en de veranderingen van onze consumptiepatronen een ongekende druk uitoefenen op de natuurlijke hulpbronnen van onze planeet:

• - 

  Meer dan 75 % van de landoppervlakte van de aarde is al gedegradeerd en ruim 90 % loopt het risico op degradatie tegen 2050.
• - 

  Jaarlijks raakt wereldwijd een gebied half zo groot als de Europese Unie (4,18 miljoen km²) gedegradeerd. Vooral Afrika en Azië hebben zwaar te lijden onder de toenemende bodemdegradatie.
• - 

  De economische kosten van bodemdegradatie voor de EU bedragen naar schatting jaarlijks tientallen miljarden euro's.

• - 

  Tegen 2050 zal de wereldwijde productie van gewassen naar schatting met ongeveer 10 % dalen als gevolg van bodemdegradatie en klimaatverandering. De problemen zullen zich vooral voordoen in India, China en Afrika ten zuiden van de Sahara, waar de productie van gewassen gehalveerd zou kunnen worden als gevolg van bodemdegradatie.

• - 

  Als gevolg van de versnelde ontbossing zal het moeilijker worden om de gevolgen van de klimaatverandering te temperen.
• - 

  Tegen 2050 zullen naar schatting tot 700 miljoen mensen ontheemd raken als gevolg van een gebrek aan bodemrijkdommen. Tegen het eind van deze eeuw zou dit cijfer kunnen oplopen tot 10 miljard mensen.

Hoewel bodemdegradatie een wereldwijd probleem is, moet op plaatselijk vlak naar oplossingen worden gezocht. Er is behoefte aan meer inzet en betere samenwerking op plaatselijk vlak om de bodemdegradatie en het verlies van biodiversiteit een halt toe te roepen.

De verdere uitbreiding van het landbouwareaal - een van de hoofdoorzaken van bodemdegradatie - kan worden beperkt door het rendement van het bestaande areaal te verhogen, een vegetarisch dieet te promoten, dierlijke eiwitten van duurzame bronnen te consumeren en voedselverlies en -verspilling te verminderen.

De atlas biedt een helder overzicht van de onderliggende oorzaken van bodemdegradatie wereldwijd. De atlas bevat ook een groot aantal feiten, prognoses en gegevens uit de hele wereld om belangrijke biofysische en sociaaleconomische processen op te sporen die - geïsoleerd of gecombineerd - tot bodemdegeneratie en niet-duurzaam landgebruik kunnen leiden.

Achtergrond

In het kader van de Agenda voor duurzame ontwikkeling van de Verenigde Naties hebben de wereldleiders zich ertoe verbonden uiterlijk 2030 "woestijnvorming tegen te gaan, aangetast land - inclusief door woestijnvorming, droogte en overstromingen aangetast land - en gedegradeerde bodems te herstellen en te streven naar neutraliteit van de bodemdegradatie." Terwijl woestijnvorming op wereldvlak wordt aangepakt in het kader van het Verdrag van de Verenigde Naties ter bestrijding van woestijnvorming (UNCCD), is bodemdegradatie een probleem dat aan de orde wordt gesteld in het Kaderverdrag van de Verenigde Naties over de bestrijding van klimaatverandering en het Verdrag inzake biologische diversiteit. Het belang van bodemdegradatie en woestijnvorming heeft geleid tot de goedkeuring van doelstelling 15.3 voor duurzame ontwikkeling, die neutraliteit van de bodemdegradatie beoogt.

8 % van het grondgebied van de EU - vooral in Zuid-, Midden- en Oost-Europa - kampt met woestijnvorming. Deze regio's - samen ongeveer 14 miljoen hectare - zijn erg gevoelig voor woestijnvorming. Dertien lidstaten hebben in het kader van het UNCCD verklaard onder woestijnvorming te leiden: Bulgarije, Kroatië, Cyprus, Griekenland, Hongarije, Italië, Letland, Malta, Portugal, Roemenië, Slowakije, Slovenië en Spanje. De EU hecht veel belang aan de bescherming van de bodem en de bevordering van duurzaam bodemgebruik. Er wordt dan ook met deze kwesties rekening gehouden bij voorstellen inzake energie, landbouw, bosbouw, klimaatverandering, onderzoek en andere beleidsgebieden.

Bij de nieuwe editie van de atlas hebben de wetenschappers van de EU gebruikgemaakt van nieuwe methoden voor gegevensverwerking, duizenden hoogperformante computers en 1,8 petabytes aan satellietgegevens. De hoeveelheid gegevens komt overeen met 2,7 miljoen cd-roms of meer dan zes jaar (24 uur per dag, zeven dagen per week) video-opnamen met hoge definitie. De eerste editie van de atlas werd in 1992 in de aanloop naar de Earth Summit in Rio de Janeiro gepubliceerd, de tweede vijf jaar later, in 1998, met een aantal extra case studies.

Meer informatie

Nieuwe wereldatlas van woestijnvorming

Factsheet Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek

IP/18/4202