Nulverontreiniging: uit het verslag van de Commissie blijkt dat er meer moet worden gedaan tegen verontreiniging van water door nitraten
Het meest recente verslag van de Commissie over de uitvoering van de nitratenrichtlijn (gebaseerd op gegevens uit de periode 2016-2019) waarschuwt dat het water in de EU nog altijd te lijden heeft van nitraatverontreiniging. Een te veel aan nitraten in water is schadelijk voor de menselijke gezondheid en voor ecosystemen, en veroorzaakt zuurstofdepletie en eutrofiëring. Water dat als gevolg van inspanningen van nationale autoriteiten en landbouwers nu schoner is, heeft een positief effect gehad op de drinkwatervoorziening en de biodiversiteit, en op de sectoren die daarvan afhankelijk zijn, zoals visserij en toerisme. Toch blijft overbemesting in veel delen van de EU een probleem.
Virginijus Sinkevičius i, commissaris voor Milieu, Oceanen en Visserij: “De uitvoering van de nitratenrichtlijn in de afgelopen 30 jaar heeft de waterkwaliteit in de EU verbeterd, daar is geen twijfel over. Ook zien wij de vruchten van de echte inspanningen om over te schakelen op duurzame methoden. Het tempo van de veranderingen is echter niet voldoende om schade aan de menselijke gezondheid te voorkomen en kwetsbare ecosystemen in stand te houden. In overeenstemming met de Europese Green Deal i zijn er nu dringendere maatregelen nodig om een duurzame landbouw tot stand te brengen en onze kostbare watervoorraden te beschermen.”
De nitraatconcentraties in de EU zijn in de periode 2016-2019 zowel in het oppervlaktewater als in het grondwater gedaald ten opzichte van de situatie vóór de vaststelling van de nitratenrichtlijn (1991). Uit het verslag blijkt echter dat er de afgelopen tien jaar weinig vooruitgang geboekt en dat nutriëntenverontreiniging door de landbouw in veel lidstaten nog altijd een punt van ernstige zorg is.
Voor de periode 2016-2019 wordt de voor drinkwater vastgestelde grenswaarde voor de nitraatconcentratie nog altijd in 14,1 % van het grondwater van de lidstaten overschreden, en is 81 % van de mariene wateren, 31 % van de kustwateren, 36 % van de rivieren en 32 % van de meren eutroof.
De Commissie zal actie ondernemen om de naleving van de nitratenrichtlijn te verbeteren, wat een voorwaarde is voor de verwezenlijking van de doelstelling van de Europese Green Deal om het verlies van nutriënten tegen 2030 met ten minste 50 % te verminderen. Hiervoor zal in de meeste lidstaten strenger optreden op nationaal en regionaal niveau nodig zijn.
Over het algemeen is de kwaliteit van de nationale actieprogramma's verbeterd, maar in veel gevallen zijn de bestaande maatregelen niet doeltreffend genoeg om verontreiniging te bestrijden in gebieden waar de landbouwdruk is toegenomen. Bij de bestrijding van nitraatverontreiniging moet ook op nationaal niveau beter rekening worden gehouden met de gevolgen van klimaatverandering.
België, Tsjechië, Denemarken, Duitsland, Finland, Hongarije, Letland, Luxemburg, Malta, Nederland, Polen en Spanje staan voor de grootste uitdagingen bij het aanpakken van nutriëntenverontreiniging door de landbouw. Bulgarije, Cyprus, Estland, Frankrijk, Italië, Portugal en Roemenië hebben ook hotspots waar de vervuiling dringend moet worden verminderd.
Achtergrond
Stikstof is een voedingsstof die essentieel is voor de groei van planten en gewassen, maar hoge concentraties daarvan in water zijn schadelijk voor mensen en de natuur. Nitraten uit dierlijke mest en minerale meststoffen zijn al tientallen jaren een belangrijke bron van waterverontreiniging in Europa. Ongeveer de helft van de stikstof in kunstmest en dierlijk mest die in Europa op of in de bodem wordt gebracht, gaat verloren en komt in de omringende omgeving terecht. Economisch gezien betekent dit een verlies aan potentiële voordelen voor landbouwers van ongeveer 13 tot 65 miljard euro per jaar.
Nitraten zijn met name gevaarlijk voor de gezondheid van de mens in de vorm van drinkwatervervuiling. Vervuild water weer geschikt maken voor menselijke consumptie en voor de sectoren die van dat water afhankelijk zijn zoals visserij en toerisme brengt ook aanzienlijke kosten met zich mee. De totale milieukosten van al het reactieve stikstof dat in Europa verloren gaat, worden geschat op 70-320 miljard euro per jaar, wat veel meer is dan de kosten van vermindering van de verontreiniging aan de bron.
De “van boer tot bord”-strategie en de biodiversiteitsstrategie zijn belangrijke initiatieven van de Europese Green Deal en stellen een doelstelling vast om het verlies aan nutriënten tegen 2030 te halveren. Dat doel moet met name worden bereikt door de relevante milieu- en klimaatwetgeving volledig uit te voeren en te handhaven. De nitratenrichtlijn is daarbij van cruciaal belang. De richtlijn is een belangrijk instrument om de doelstelling van de kaderrichtlijn water van een goede chemische en ecologische toestand van alle waterlichamen uiterlijk in 2027 te verwezenlijken. In de richtlijn wordt een aantal door de lidstaten te nemen stappen beschreven.
Het actieplan om de verontreiniging tot nul terug te dringen, dat tot doel heeft de lucht-, water- en bodemverontreiniging tegen 2050 terug te dringen tot niveaus die niet langer als schadelijk voor de gezondheid en de natuurlijke ecosystemen worden beschouwd, zal ook bijdragen tot de vermindering van nutriëntenverontreiniging.
Nadere informatie
Vragen en antwoorden over de nitratenrichtlijn
Verslag van de Commissie over de uitvoering van de nitratenrichtlijn in de periode 2016-2019
Online-viewer over waterkwaliteit en landbouw in de EU
Meer over...