Vragen en antwoorden over internationale oceaangovernance

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op vrijdag 24 juni 2022.

Waarom een nieuwe agenda voor internationale oceaangovernance? En waarover gaat die nieuwe agenda?

De gezamenlijke mededeling over de vernieuwde EU-agenda inzake internationale oceaangovernance bouwt voort op de gezamenlijke mededeling van 2016. Hiermee versterkt de EU haar inzet voor veilige, beveiligde, schone, gezonde en duurzaam beheerde oceanen. De nieuwe agenda neemt een aantal belangrijke internationale ontwikkelingen mee die sinds 2016 hebben plaatsgevonden, zoals: de dringende noodzaak om te acteren op de driedubbele crisis van klimaat, biodiversiteit en verontreiniging; de toenemende erkenning van de rol van oceanen in ons leven, maar ook hoe oceanen ingrijpend veranderen door klimaatverandering, maar ook door het niet-duurzame handelen van de mens op zee; de noodzaak om de oceanen beter te beschermen als een van de grootste bronnen van leven en biodiversiteit op aarde; de toegenomen aandacht voor voedselzekerheid, maar ook voor maritieme veiligheid, die een prominentere rol kreeg door Ruslands niet-uitgelokte agressie tegen Oekraïne.

De nieuwe agenda voor internationale oceaangovernance legt de belangrijkste EU-prioriteiten vast: het verlies aan mariene biodiversiteit een halt toeroepen en ongedaan maken; strijden tegen klimaatverandering en mariene verontreiniging en voor gezonde oceanen; de zeebodem beschermen tegen schadelijke praktijken; zorgen voor een duurzame blauwe economie en het opbouwen van kennis over de oceanen; zekerheid en veiligheid op zee garanderen, en internationale regels en normen doen naleven.

Wat gaat de EU doen om de duurzame visserij te versterken?

De EU zal een zerotolerancebeleid blijven voeren tegen illegale, ongemelde en ongereglementeerde visserij (IOO) en zal helpen bij het doen naleven van de instandhoudings- en beheersregels die inzetten op het duurzame gebruik van visbestanden. Partnerschapsovereenkomsten inzake duurzame visserij (PODV's) bieden een robuust raamwerk voor bilaterale samenwerking met bepaalde partnerlanden buiten de EU. Zij helpen ook het mariene, maritieme en visserijbeleid te versterken, met inbegrip van milieu-, sociale en handelsaspecten.

De EU voert haar inspanningen op om te stimuleren dat vlaggenstaten die als “open registers” functioneren, hun verantwoordelijkheden als vlaggenstaten opnemen. Bepaalde open registers die bekend staan om hun gebrekkige toepassing van het zeerecht, worden door sommige scheepseigenaren gebruikt om zich te onttrekken aan hun internationale verplichtingen of aan de controle op de vaartuigen bij betreft het vissen, maar ook wat betreft de duurzame en veilige recycling van schepen die hun levenseinde hebben bereikt. De EU zal ook verder blijven inzetten op transparantie over de vraag wie de eigenaar van een schip is, zodat wie aansprakelijk is voor mogelijke illegale activiteiten ook kan worden geïdentificeerd.

De EU zal haar beleid verder aanscherpen door op dit punt passende IT-tools te ontwikkelen, waaronder een gedigitaliseerde vangstcertificeringsregeling. De EU spant zich in om de toegang tot de markt alleen open te stellen voor producten van duurzame herkomst en productie. Een positieve transformatie van het voedselsysteem is alleen mogelijk met een doeltreffend visserijbeheer en een duurzame aquacultuur.

De EU is ingenomen met het op 17 juni dit jaar binnen de WTO bereikte multilaterale akkoord dat de oceanen zal helpen te beschermen. De EU blijft zich inspannen om dat akkoord zo spoedig mogelijk aan te vullen met de elementen waarover nog geen overeenstemming kon worden bereikt.

Ten slotte is het, in de strijd tegen mariene verontreiniging, ook belangrijk dat scheepseigenaren die opzettelijk verontreiniging veroorzaken, snel en doeltreffend worden geïdentificeerd.

Hoe zal de nieuwe agenda voor internationale oceaangovernance iets doen aan de impact van klimaatverandering en verontreiniging op de oceanen?

Oceanen en klimaatverandering vallen niet los te zien van elkaar: oceanen en hun ecosystemen zijn van essentieel belang om het klimaat te regelen. Tegelijk hebben zij ook zwaar te lijden van de klimaatverandering. Oceaan- en klimaatacties moeten dus hand in hand gaan. Een positieve stap in die zin is het UNFCC-besluit op de COP26 in Glasgow om jaarlijks een dialoog te voeren over het thema oceanen en klimaatverandering, en zo de acties voor klimaatmitigatie en klimaatadaptatie van oceanen te versterken.

De Intergouvernementele Werkgroep inzake klimaatverandering van de VN (IPCC) heeft alarm geslagen over de impact van klimaatverandering op de oceanen. Door de absorptie van koolstofdioxide (25% van de CO2-emissies door menselijk toedoen) en extra warmte (90% van de extra warmte als gevolg van het broeikaseffect) verzuren de oceanen en warmen ze op. Dat leidt dan weer tot een stijging van de zeespiegel, extreme weersomstandigheden, koraalverbleking, stratificatie, deoxygenatie, dode zones en veranderingen in de biologische productiviteit en de spreiding van soorten en habitats. Een en ander maakt duidelijk dat broeikasgasemissies drastisch moeten worden gereduceerd en dat volgehouden en robuuste adaptatiemaatregelen nodig zijn. Essentieel daarbij is dat de krachten in alle sectoren - oceaan en land - worden gebundeld, maar wel met een gecoördineerde aanpak op zoek naar oplossingen voor de onderling verweven kwesties van klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit en verontreiniging.

De EU heeft klimaatneutraliteit tegen 2050 vastgelegd in haar wetgeving, in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs. Zij blijft vasthouden aan een reductie van haar broeikasgasemissies uit maritieme activiteiten en aan verdere vooruitgang bij klimaatadaptatie. De Commissie is met een reeks maatregelen gekomen die er moeten voor zorgen dat het EU-zeevervoer bijdraagt aan het behalen van deze doelstelling. Daarbij gaat het om een nieuwe norm voor de broeikasgasintensiteit van energie die aan boord van schepen wordt verbruikt (FuelEU Maritime), de uitbreiding van het EU-emissiehandelssysteem (ETS) tot het zeevervoer, en een herziening van bestaande richtlijnen inzake energiebelasting, infrastructuur voor alternatieve brandstoffen en hernieuwbare energie.

Op mondiaal niveau bestaat er een regelgevingskader voor de energie-efficiëntie van nieuwe schepen en in november 2022 zullen energie-efficiëntiemaatregelen voor bestaande schepen in werking treden. De EU zet door met het koolstofvrij maken van de visserijsector om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen. Dat zal onder meer gebeuren door het verkennen van mitigerende maatregelen en visserijstrategieën en vistuig die emissies reduceren en de energie-efficiëntie verbeteren. Een en ander heeft nog aan belang gewonnen tegen de achtergrond van de huidige oorlog in Oekraïne.

Nature-based solutions kunnen ook zorgen voor klimaatmitigatie en klimaatadaptatie doordat meer koolstof wordt afgevangen en opgeslagen, de risico's voor kustgebieden verminderen, maar ook door talrijke andere voordelen zoals betere waterkwaliteit en grotere veerkracht van ecosystemen en gemeenschappen.

De EU blijft zich inzetten voor het stoppen van alle vormen van verontreiniging, met name verontreiniging van bronnen op het land naar zee. De plasticverontreiniging van de zee is sinds 1980 vertienvoudigd. Dit vergt een mondiale respons. Sinds de goedkeuring van haar plasticsstrategie in 2018 is de EU een drijvende kracht in de strijd tegen plasticverontreiniging, zowel internationaal via diplomatieke inspanningen als binnen de Unie. Zij zal een actieve rol spelen in de internationale onderhandelingen om tegen 2024 tot een ambitieus, juridisch bindend globaal akkoord tegen plasticverontreiniging te komen, zoals afgesproken op de vijfde Milieuvergadering van de VN (UNEA5). Zij zal zich ook voor dat doel blijven inzetten.

Wat zal de EU doen om het verlies aan mariene biodiversiteit een halt toe te roepen en ongedaan te maken?

De bescherming en instandhouding van de mariene biodiversiteit zijn belangrijke prioriteiten in het extern optreden van de EU om, in het kader van het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee (UNCLOS), tot een juridisch bindend internationaal instrument te komen betreffende mariene biodiversiteit van gebieden buiten nationale jurisdictie (BBNJ). De EU heeft de ambitie om nog in 2022 een internationaal bindend akkoord over BBNJ te bereiken en ervoor te zorgen dat dit ook daadwerkelijk wordt geratificeerd en uitgevoerd. De EU speelt niet alleen een actieve rol bij de onderhandelingen, maar zij heeft via haar oceaandiplomatie ook het voortouw genomen bij het smeden van een coalitie rond biodiversiteit van gebieden buiten nationale jurisdictie (BBNJ), die een ambitieus, eerlijk en doeltreffend akkoord moet bevorderen.

De nieuwe biodiversiteitsstrategie heeft als doel gesteld om 30% van de oceanen in de wereld tegen 2030 te beschermen. Een mondiaal netwerk van beschermde mariene gebieden zal de gezondheid en biodiversiteit van oceanen in de wereld veilig stellen. De Commissie kwam ook met een voorstel voor een wet natuurherstel die ten minste 20% van de zeeën in de EU moet bestrijken, en alle ecosystemen die herstel behoeven, tegen 2050 wil herstellen - ook de mariene ecosystemen. Daarnaast blijft de EU haar diplomatieke hefbomen en outreachcapaciteit inzetten om een akkoord tot stand te helpen brengen over de aanwijzing van nieuwe beschermde mariene gebieden in de Zuidelijke Oceaan, als een belangrijke bijdrage aan de doelstelling van 30% bescherming tegen 2030.

De gestaag toenemende vraag naar het gebruik van de oceanen vergt een geïntegreerde planning van de maritieme ruimte die afdoende rekening houdt met de belangen van alle maritieme sectoren en hun impact op het mariene milieu, maar ook met hun rol in de klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit. Voortbouwend op een ecosysteemgerichte benadering kan maritieme ruimtelijke planning helpen de instandhoudings- en hersteldoelen te behalen en kan zij bijdragen aan een duurzame blauwe economie.

Wat betekent de nieuwe agenda inzake internationale oceaangovernance voor de maritieme veiligheid en beveiliging?

Maritieme veiligheid beschermt legitieme activiteiten en is een noodzakelijke voorwaarde voor een duurzame blauwe economie, handelsstromen op zee en, meer algemeen, vrede en stabiliteit.

In lijn met haar strategie voor maritieme veiligheid blijft de EU haar rol versterken als aanbieder van maritieme veiligheid binnen en buiten haar grenzen. Daarbij hanteert zij een sectoroverschrijdende benadering van de snel evoluerende uitdagingen op het gebied van maritieme veiligheid en dreigingen, zoals cyberaanvallen en hybride aanvallen, de toenemende impact van klimaatverandering, de aantasting van het milieu, en de risico's die dat alles inhoudt voor de stabiliteit en de veiligheid.

De EU zal blijven samenwerken met haar regionale partners inzake maritieme veiligheid om een antwoord te bieden op de toegenomen aanwezigheid van zowel mondiale als regionale spelers, van wie sommigen er niet voor terugdeinzen om irreguliere strijdkrachten in te zetten in instabiele gebieden. De EU zal de ontwikkelingen van nabij blijven volgen en zal snel reageren op dreigingen voor de maritieme veiligheid, in samenwerking met haar partners zoals de NAVO.

In bilaterale dialoog en op regionale en internationale fora zal de EU de kwestie van dwangarbeid aan de orde stellen en andere vormen van werk die in strijd zijn met de mensenrechten in de visserij, ook wanneer die aan het licht komen in het kader van de strijd tegen illegale, ongemelde en ongereglementeerde visserij. De EU zal blijven ijveren voor de ratificatie en effectieve uitvoering van het Verdrag betreffende werk in de visserijsector van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO).

Welke instrumenten zal de EU inzetten om de internationale oceaangovernance te versterken?

De oceanen vergen een collectieve aanpak, op basis van het internationaal recht, met als hoeksteen het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee (UNCLOS).

De EU investeert in partnerschappen en allianties met derde landen, multilaterale en regionale organisaties, niet-overheidsactoren zoals ngo's, economische spelers, de wetenschappelijke wereld en, meer algemeen, het maatschappelijke middenveld. Zij doet dat door middel van regionale en bilaterale dialoog, ontwikkelingssamenwerking rond oceanen, specifieke outreach en initiatieven, het smeden van coalities rond cruciale prioriteiten en het (mede)organiseren van multi-stakeholder internationale evenementen die verder moeten mobiliseren voor mondiale actie en de ontstane dynamiek moeten vasthouden.

Welke financieringsmogelijkheden zullen er beschikbaar zijn om de doelen uit de agenda te behalen?

De Commissie zal tot 1 miljard EUR investeren in oceanen, biodiversiteit in kustgebieden en klimaat, ook voor de volle zee in 2021-2027. Daarnaast zal zij via het Horizon Europa 2021-2027-programma jaarlijks 350 miljoen EUR beschikbaar stellen voor het financieren van mariene en maritieme thema's, en nog eens 110 miljoen EUR per jaar in de periode 2021-2023 voor de EU-missie “Onze oceanen en wateren tegen 2030 herstellen”. Doel van deze missie is het demonstreren van praktische oplossingen voor het reinigen van water, het herstel van aangetaste ecosystemen, en de blauwe economie de transitie naar klimaatneutraliteit te laten maken.

De EU en de lidstaten behoren tot de belangrijkste donoren wat betreft ontwikkelingssteun op het gebied van oceanen en vrijwillige bijdragen aan internationale organisaties en processen, met name via het Europa in de wereld (NDICI)-instrument: over de periode 2014-2020 is in het kader van het EU-ontwikkelingsbeleid meer dan 1 miljard EUR uitgetrokken om oceaangovernance in derde landen te stimuleren.

Meer informatie

Persbericht over internationale oceaangovernance

Gezamenlijke mededeling over de vernieuwde EU-agenda inzake internationale oceaangovernance