De ‘nieuwe bestuurscultuur’ op de korrel
Op 18 oktober 2021 bracht de Venetië Commissie van de Raad van Europa een rapport uit over de staat van de democratie en rechtsstaat in Nederland. Het onderzoek was aangevraagd door de Tweede Kamer naar aanleiding van de toeslagenaffaire. De commissie concludeerde dat Nederland een goed functionerende rechtsstaat is, maar dat er hervormingen nodig zijn in wetgeving, uitvoering en rechtspraak om een nieuwe toeslagenaffaire te voorkomen. De Venetië Commissie stelde uitdrukkelijk dat er een andere politieke cultuur in Nederland nodig is. Politiek Den Haag stond vorig jaar bol van de ideeën over deze ‘nieuwe bestuurscultuur’. Maar wat houdt dit in? Wat moet er gebeuren, en hoe staat het er één jaar na het rapport van de Venetië Commissie voor? Het Montesquieu Instituut gaat in een serie analyses in opeenvolgende edities van de Hofvijver in op die vragen.
In de nasleep van de toeslagenaffaire ontstond in 2021 de overtuiging dat het ‘anders’ moest en de ideeën daarover domineerden het debat rond de kabinetsformatie van 2021, de langste formatie ooit. Premier Rutte gaf aan ‘radicale ideeën’ te hebben om die bestuurscultuur vorm te geven, maar nu zijn kabinet Rutte-IV zo’n negen maanden zit, is nog steeds de vraag wát die radicale ideeën nu zijn en wat ervan terecht komt. Tegelijkertijd is het vertrouwen in de politiek laag en is het politieke speelveld zo versplinterd dat consensus over veranderingen moeilijk te vinden is.
Wat moet er gebeuren? Een nieuwe verhouding tussen Kamer en regering? Meer oog voor wetgeving, weg van de waan van de dag? Terug naar ‘de menselijke maat’? Een nieuwe verhouding tussen politici en rijksdienst? Een nieuwe vorm van openbaarheid? Op dat soort vragen moeten ideeën over de bestuurscultuur een antwoord geven.
Het Montesquieu Instituut zal de bestuurscultuur analyseren en op deze pagina en in de komende edities van de Hofvijver verzamelen. Dat gebeurt op de volgende thema’s:
-
-Verhouding parlement-regering
-
-Openbaarheid van bestuur
-
-Rolopvatting van Kamerleden
-
-Wie hebben toegang tot het openbaar bestuur?
-
-Kwaliteit van wetgeving
-
-De rijksdienst
-
-Constitutionele toetsing
-
-De rol van toezichthouders
-
-Verhouding bestuur-burger
-
-Rol van de media
-
-De invloed van ‘Europa’
Prof. dr. Bert van den Braak
“Van die voornemens lijkt nog weinig zichtbaar. De formatie verliep, na een lange en moeizame aanloop, niet anders dan in het verleden, maar dat was geen verrassing. Onderhandelingen doe je nu eenmaal niet in het openbaar. Dat geldt overigens ook voor onderhandelingen tussen kabinet en (constructieve) oppositie om bredere parlementaire steun te verwerven.”