Mr. P.J. Oud

Staatsman, geschiedschrijver, staatsrechtgeleerde en voorman van de VDB i en de VVD i. Begon zijn loopbaan als kandidaat-notaris en belastingontvanger en was al op jonge leeftijd een vooraanstaand en veelzijdig Tweede Kamerlid. Trad in 1933 met Marchant i toe tot het crisiskabinet-Colijn en voerde als minister van Financiën een strak bezuinigingsbeleid. In 1938 burgemeester van Rotterdam (tot 1952). Na de oorlog korte tijd lid van de PvdA i, maar voelde zich daarin toch niet thuis en richtte met Stikker i in 1948 de VVD op. Werd daarvan de onbetwiste politieke leider. Sprak met een wat hoge, zachte stem, maar had in de Kamer veel gezag door zijn kennis van het staats- en parlementsrecht. Kon overigens ook vilein uit de hoek komen en gold als autoritair. Schreef standaardwerken over de parlementaire geschiedenis.

VDB, VVD
functie(s) in de periode 1917-1963: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK, minister, partijvoorzitter, burgemeester van Rotterdam, politiek leider

• - 

  VDB (Vrijzinnig-Democratische Bond), van 1908 tot 9 februari 1946
• - 

  PvdA (Partij van de Arbeid), van 9 februari 1946 tot 3 oktober 1947 (schriftelijk bedankt)
• - 

  VVD (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie), vanaf 24 januari 1948

• - 

  belastingontvanger, dienstvak Registratie en Domeinen te Texel, van 1 januari 1912 tot 15 april 1914
• - 

  belastingontvanger, dienstvak Registratie en Domeinen te Ommen, van 16 april 1914 tot 26 mei 1933 (op non actief vanaf 1917, vanaf 1921 rang: inspecteur van financiën)
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 28 juni 1917 tot 26 mei 1933 (1917-1918 voor het kiesdistrict Den Helder)
• - 

  minister van Financiën, van 26 mei 1933 tot 24 juni 1937
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 8 juni 1937 tot 8 november 1938
• - 

  fractievoorzitter VDB Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 20 september 1937 tot 15 oktober 1938
• - 

  burgemeester van Rotterdam, van 15 oktober 1938 tot 10 oktober 1941 (benoemd bij K.B. van 10 oktober 1938; ontslag op eigen verzoek)
• - 

  lid Provinciale Staten van Zuid-Holland, van 4 juli 1939 tot 1 september 1941
• - 

  burgemeester van Rotterdam, van 7 mei 1945 tot 1 juni 1952 (officieel herbenoemd per 16 oktober 1946)
• - 

  fractievoorzitter VVD Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 15 juli 1948 tot 15 mei 1963
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 27 juli 1948 tot 5 juni 1963
• - 

  buitengewoon hoogleraar staats- en administratiefrecht, Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam, van september 1952 tot 1 december 1957

• - 

  minister van staat, van 9 november 1963 tot 12 augustus 1968

U ziet een selectie van de loopbaan. In de uitgebreide versie is de gehele loopbaan in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

• - 

  lid Staatscommissie inzake het kiesstelsel en wettelijke regeling der politieke partijen (Staatscommissie-Teulings), van februari 1953 tot december 1954
• - 

  lid Staatscommissie inzake nadere Grondwetswijziging betreffende de buitenlandse betrekkingen (Staatscommissie-Kranenburg), van 1 oktober 1954 tot 1955
• - 

  lid Raad van Commissarissen scheepvaartbedrijf "Van Nievelt Goudriaan & Co." te Rotterdam
• - 

  lid commissie van advies aan de regering inzake ministeriële verantwoordelijkheid ten opzichte van leden van het koninklijk huis, 1966 (samen met Drees)

• - 

  voorzitter bijzondere commissie voor het wetsontwerp toelage Voorzitter en onkostenvergoeding leden Eerste Kamer (Tweede Kamer der Staten-Generaal), 6 november 1962
• - 

  voorzitter bijzondere commissie voor het wetsontwerp wijziging grondwettelijke bepaling inzake kiesrechtleeftijd (Tweede Kamer der Staten-Generaal), januari 1963
• - 

  voorzitter bijzondere commissie voor het wetsontwerp Goedkeuring Benelux-Warenmerkenwet (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van januari 1963 tot maart 1963
• - 

  voorzitter bijzondere commissie voor het wetsontwerp Goedkeuring Verdrag inzake wettelijke aansprakelijkheid schade door n.s. Savannah (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van 27 februari 1963 tot april 1963

• - 

  erevoorzitter VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten), vanaf 1952
• - 

  preses magnificus Bataafsch Genootschap der proefondervindelijke wijsbegeerte te Rotterdam

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

• - 

  Bracht in 1932 samen met F.E.H. Ebels via een initiatiefwetsvoorstel de Crisis-Pachtwet tot stand. Deze wet opende voor pachters de mogelijkheid om bij het vervallen van een pachttermijn om pachtverlaging te vragen via bemiddeling van de kantonrechter. Was een minnelijke schikking tussen pachter en verpachter niet mogelijk, dan besliste een crisis-pachtcommissie, waarin naast de kantonrechter twee landbouwdeskundigen zaten.
• - 

  Het overnemen door de regering van een door hem ingediend amendement op het wetsvoorstel inzake de Soevereiniteitsoverdacht Indonesië (over het zelfbeschikkingsrecht van minderheden) zorgde ervoor dat de VVD vóór stemde en dat het voorstel een tweederde meerderheid kreeg
• - 

  Hield zich als VVD-Kamerlid behalve met algemene politieke vraagstukken vanaf 1952 bezig met justitiële en staats- en bestuursrechtelijke onderwerpen. Voerde onder meer ook het woord bij de behandeling van het wetsvoorstel inzake de AOW.
• - 

  Diende in 1956 een initiatiefwetsvoorstel in over het voorkomen van een parlementair vacuum (eerste lezing grondwetsherziening). In buitengewone omstandigheden moest het mogelijk zijn de zittingsduur van beide Kamers te verlengen, zodat er geen parlementair vacuüm zou ontstaan. Het, na aanvaarding in eerste lezing, ingediende tweedelezingvoorstel verkreeg in de Eerste Kamer geen tweederde meerderheid, onder andere vanwege door prof. G. van den Bergh geuite bezwaren.
• - 

  Als oudste in jaren verschillende malen fungerend voorzitter van de Tweede Kamer

• - 

  Behoorde in 1960 tot de zes leden van zijn fractie die tegen een (verworpen) amendement-Blaisse/Berkhouwer stemden om in de Loterijwet voor de voetbaltoto geen maximumprijs vast te stellen
• - 

  Behoorde in 1962 tot de acht leden van zijn fractie die vóór het wetsontwerp Instelling van een Bijstandskorps van burgerlijke rijksambtenaren, bestemd voor dienst in Nederlands Nieuw-Guinea stemden

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  Maakte in 1935 een einde aan de paleis-stadhuiskwestie rond het Paleis op de Dam in Amsterdam. Amsterdam deed afstand van het Paleis als stadhuis en het Rijk gaf de stad een bijdrage van f 10 miljoen voor de bouw van een nieuw stadhuis.
• - 

  Diende in 1935 een wetsvoorstel in tot vermindering van de uitgaven met f 77 miljoen (de 'Bezuinigingswet 1935'). Deze wet werd, na een tussentijdse crisis, aanvaard. De wet leidde onder meer tot verlaging van de salarissen van ambtenaren, invoering van een capitulantenstelsel bij defensie (onderofficieren gaan na enkele jaren over naar de burgerlijke overheid) en invoering van een ander financieringsstelsel van de ouderdomsverzekering.
• - 

  in januari 1936 verwierp de Tweede Kamer met 43 tegen 31 stemmen het door hem verdedigde wetsvoorstel om de uit drie personen bestaande Algemene Rekenkamer om te vormen tot een eenhoofdige Rekenkamer
• - 

  Trok in 1936 twee wetsvoorstellen in om te komen tot verlaging van vaste lasten (pacht en huren en hyptheken). De Tweede Kamer verwierp op 9 juni 1936 met 55 tegen 37 stemmen artikel 1 van beide wetsontwerpen. Vóór stemden SDAP, VDB, CPN, CDU, RSAP, RKVP en 5 ARP.
• - 

  Verdedigde tot 27 september 1936 handhaving van de Gouden Standaard. Nadat op die dag tot devaluatie was overgegaan van de gulden, sloot hij voor twee dagen de beurs (dit werd uiteindelijk anderhalve dag). Er kwam een egalisatiefonds om de koers van de gulden te kunnen beïnvloeden en er kwam een uitvoerverbod op goud. Het parlement nam binnen één dag een wetsvoorstel aan waarbij uitvoer van goud werd verboden.

• - 

  Bracht in 1933 de Omzetbelastingwet 1933 tot stand, waarbij omzetbelasting werd geheven volgens een stelsel van eenmalige heffing bij levering van goederen door fabrikanten en bij invoer.
• - 

  Bracht in 1933 de Wet tot heffing van een couponbelasting tot stand. Hierdoor werd de opbrengst van effecten belast.
• - 

  Bracht in 1934 de Tariefmachtigingswet tot stand. Deze bepaalde dat een tariefsverhoging direct na indiening bij de Staten-Generaal voorlopig in werking kon treden. Daarnaast kon het invoerrecht voor bepaalde goederen worden gewijzigd onder voorwaarde dat direct daarna een wetsvoorstel tot bekrachtiging daarvan werd ingediend.
• - 

  Bracht in 1934 de Wet heffing van een belasting naar het vermogen van instellingen van de doode hand. Stichtingen en andere rechtspersonen, maar ook kerkgenootschappen, worden hierdoor belast over hun vermogen.
• - 

  Bracht in 1936 samen met Colijn een wet tot stand tot instelling van een Defensiefonds van f 53 miljoen om de materiële achterstand bij defensie versneld in te kunnen halen.

U ziet een selectie van activiteiten. In de uitgebreide versie is het gehele overzicht van activiteiten in te zien.

• - 

  Hij schreef in 1948 geheel alleen het VVD-beginselprogramma
• - 

  Kwam in 1950/1951 in conflict met zijn partijgenoot Stikker (minister van Buitenlandse Zaken) over het beleid inzake Nieuw-Guinea en de relatie met Indonesië. Hij verweet Stikker en het kabinet woordbreuk over de toezegging de positie van minderheden in Indonesië veilig te stellen.
• - 

  Verklaarde op 16 januari 1959 op een verkiezingsbijeenkomst in Arnhem dat de VVD in geen geval zou toetreden tot een kabinet waaraan de PvdA zou deelnemen
• - 

  Kwam in 1959 en 1962 in conflict met Van Riel (fractieleider in de Eerste Kamer) omdat hij weigerde Van Riel voor te dragen als minister en omdat Van Riel voor het aftreden van VVD-minister Visser was en Oud daar tegen
• - 

  Was in 1966 medeauteur van een "Proeve van een nieuwe Grondwet"

• - 

  Was eind jaren dertig sympatisant van de Oxford-beweging (morele herbewapening)
• - 

  Zijn vader was wethouder van Purmerend
• - 

  Broer van de architect J.J.P. Oud
• - 

  In 1970 werd een borstbeeld van hem in de Tweede Kamer geplaatst. De door Wim Verbon in de jaren vijftig vervaardigde buste stond eerder in Museum Boijmans-Van Beuningen in Rotterdam

• - 

  Beschikte over een formidabel geheugen. Tijdens debatten kon hij dan opmerken: "U zegt dat nu wel, maar acht jaar geleden zei u heel iets anders."
• - 

  Hij was een dominant partijvoorzitter. Toen hij tijdens een partijbijeenkomst zeer snel de agendapunten afhandelde, merkte een afgevaardigde op: voorzitter, we zijn hier toch niet alleen om 'ja en amen' te zeggen. Hij reageerde hierop met: "'ja' is genoeg, 'amen' houdt maar op."
• - 

  De familie Oud wilde zijn overlijden pas na zijn uitvaart bekend maken. Zijn huisarts, die dat niet wist, vertelde 's avonds aan een patiënt dat er zoveel zieken waren en dat 'ook meneer Oud die middag was overleden'. Toen de vader van de patiënte, een Rotterdamse journalist, dat hoorde alarmeerde hij zijn redactie, waardoor de socialistische krant 'Het Vrije Volk' de volgende ochtend als enige de dood van Oud kon melden en een groot In Memoriam kon publiceren.

• - 

  Versloeg in mei 1917 bij tussentijdse verkiezingen in het kiesdistrict Den Helder A.P. Staalman (cdp) en na herstemming C. Thomassen (sdap), de vader van de latere burgemeester van Rotterdam. Kon echter geen zitting nemen in verband met de Kamerontbinding.
• - 

  Versloeg in juni 1917 bij de algemene verkiezingen A.P. Staalman (cdp)
• - 

  Werd in 1918 met voorkeurstemmen gekozen, vooral dankzij een kleine 5000 stemmen in de kieskring Den Helder

• - 

  minister van Financiën, augustus 1939 (tijdens de formatie-De Geer)
• - 

  burgemeester van Amsterdam, 1945

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  J.L. Heldring, "Oud, Pieter Jacobus (1886-1968)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel I, 436
• - 

  H.J.L. Vonhoff, "P.J. Oud - De vroege laatbloeier", in: W.J.A. van den Berg e.a. (red.), "Kopstukken van de VVD. 16 Biografische schetsen" (1988), 20
• - 

  G.W.B. Borrie, "Het leven als een te voltooien bouwwerk. Vijf portetten van Vrijmetselaren" (2001)
• - 

  B. van Haastrecht en G. Voerman, "Founding Fathers van de VVD. Dirk Stikker en Piet Oud" (2023)
• - 

  Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld (1938)
• - 

  Wie is dat? 1938, 1956

In de uitgebreide versie is een overzicht van publicaties opgenomen.

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.