Ir. W. (Willem) Schermerhorn

Medeinitiatiefnemer van de Nederlandse Volksbeweging i en medeoprichter van de PvdA, die in opdracht van Wilhelmina in 1945 met Drees i een kabinet i formeerde waarvan hij minister-president werd. Na de verkiezingen van 1946 benoemd tot voorzitter van de Commissie-Generaal voor Nederlands-Indië om met de Indonesiërs te onderhandelen; een functie die hem veel smaad opleverde. Enige jaren Tweede Kamerlid en daarna teruggekeerd in de wetenschap. Als Eerste Kamerlid een gezaghebbend woordvoerder onderwijs en ontwikkelingssamenwerking. Nuchtere Noord-Hollandse boerenzoon die als Delfts geodetisch ingenieur een wereldvermaard geleerde werd door de introductie van fotogrammetrie in de luchtkartering. Was in de jaren dertig actief als voorzitter van 'Eenheid door Democratie'. In de bezettingstijd betrokken bij het hooglerarenverzet en gijzelaar in Sint-Michielsgestel. Pas tegen het eind van zijn leven kreeg hij de waardering die hij verdiende.

VDB, PvdA
functie(s) in de periode 1945-1963: lid Tweede Kamer, lid Eerste Kamer, minister-president, voorzitter commissie-generaal Nederlands-Indië

• - 

  Liberale Staatspartij "De Vrijheidsbond"
• - 

  VDB (Vrijzinnig-Democratische Bond), tot 9 februari 1946
• - 

  PvdA (Partij van de Arbeid), vanaf 9 februari 1946

• - 

  assistent geodesie, Technische Hogeschool te Delft, van 1918 tot 1926 (assistent van prof. H.J. Heuvelink)
• - 

  directeur particulier adviesbureau voor kartering, van 1921 tot 1931
• - 

  hoogleraar landmeetkunde, waterpassing en geodesie, Technische Hogeschool te Delft, van 7 september 1926 tot juni 1945 (door de Duitsers ontslagen in 1944)
• - 

  minister voor Algemene Oorlogsvoering van het Koninkrijk en minister-president, van 25 juni 1945 tot 3 juli 1946
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 4 juni 1946 tot 16 september 1946
• - 

  voorzitter Commissie-Generaal voor Nederlandsch-Indië, van 16 september 1946 tot 15 november 1947 (werkzaamheden in augustus 1947 beëindigd, eervol ontslag bij K.B. van 17 oktober 1947)
• - 

  ambteloos, van 15 november 1947 tot 27 juli 1948
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 27 juli 1948 tot 18 september 1951
• - 

  directeur ITC (International Training Center for Aerial Survey) te Delft, van 1 juli 1951 tot 1 januari 1964
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, van 18 september 1951 tot 5 juni 1963

• - 

  kabinetsformateur, van 28 mei 1945 tot 24 juni 1945 (met W. Drees)

• - 

  lid partijbestuur PvdA, van februari 1946 tot 24 maart 1961
• - 

  lid commissie beginselprogramma PvdA, van 27 juli 1946 tot 24 april 1947
• - 

  lid fractiebestuur PvdA Tweede Kamer der Staten-Generaal, van juni 1946 tot 15 september 1946
• - 

  lid fractiebestuur PvdA Tweede Kamer der Staten-Generaal, van augustus 1948 tot 18 september 1951
• - 

  lid redactie maandblad "Socialisme en Democratie", vanaf 1951
• - 

  vicefractievoorzitter PvdA Eerste Kamer der Staten-Generaal, van oktober 1954 tot 20 september 1960
• - 

  tweede vicefractievoorzitter PvdA Eerste Kamer der Staten-Generaal, van 20 september 1960 tot 5 juni 1963

• - 

  lijstaanvoerder PvdA Tweede Kamerverkiezingen 1946, van 21 maart 1946 tot 17 mei 1946 (kieskringen 's-Hertogenbosch, Tilburg, Rotterdam en Maastricht)
• - 

  lijstaanvoerder PvdA Tweede Kamerverkiezingen 1948, van 15 april 1948 tot 7 juli 1948 (kieskringen Den Helder, Haarlem en Assen)

• - 

  lid hoofdbestuur Centrale Commissie voor het Vrijzinnig-Protestantisme
• - 

  vicevoorzitter VPRO (Vrijzinnig-Protestantse Radio-Omroep), van 1927 tot 1941
• - 

  adviseur KLM (Koninklijke Luchtvaart Maatschappij), van 1929 tot 1945
• - 

  wetenschappelijk adviseur inzake landmeetkundigezaken, Rijkswaterstaat, van 1931 tot 1946
• - 

  adviseur KNILM (Koninklijke Nederlandsch-Indische Luchtvaart Maatschappij), van 1935 tot 1945
• - 

  lid redactie VPRO-blad "Vrije Geluiden", van 1935 tot 1941
• - 

  lid Raad van Commissarissen Glasfabriek te Leerdam
• - 

  secretaris Rijkscommissie voor de Geodesie, van 1937 tot 1945
• - 

  lid Onderwijsraad, afdeling Hoger Onderwijs, omstreeks 1938
• - 

  voorzitter EDD (Eenheid door Democratie), van mei 1938 tot mei 1940
• - 

  voorzitter Nederlands Volksbewustzijn, van 1938 tot 1940
• - 

  president Internationale Vereniging voor Fotogrammatie, van 1938 tot 1948
• - 

  lid uitvoerend comité Hulpverlening aan kinderen in Spanje, 1939
• - 

  lid Comité-Scholten, vanaf 1940 (jongeren uit politieke partijen, die onder leiding van Paul Scholten over de naoorlogse politiek spraken)
• - 

  lid Grootburgercomité, tot 1942
• - 

  lid Grootburgercomité, van 1943 tot mei 1945
• - 

  lid Grote Adviescommissie der Illegaliteit, van 1944 tot mei 1945
• - 

  adviseur illegale blad "Je Maintendrai", tot 1945
• - 

  lid studiecommissie politieke partijen, NVB (Nederlandse Volksbeweging), van november 1945 tot januari 1946
• - 

  lid bestuur en voorzitter Stichting "werkplaats kindergemeenschap" te Bilthoven, van 1947 tot 1969
• - 

  lid internationale commissie van deskundigen van de Verenigde Naties voor advies inzake de toepassing van luchtkartografie bij ontwikkelingshulp
• - 

  lid Nationale Raad van Advies voor Hulpverlening aan minder-ontwikkelde landen, vanaf 26 januari 1964
• - 

  rector Instituut voor Luchtkartering en Aardkunde te Delft, tot 1965
• - 

  lid Rijkscommissie voor de Geodesie, omstreeks 1966

• - 

  voorzitter West-Indische Commissie (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van 19 augustus 1948 tot 18 september 1951
• - 

  voorzitter commissie van rapporteurs voor de begroting van Buitenlandse Zaken 1954 (Eerste Kamer der Staten-Generaal), van februari 1954 tot maart 1954
• - 

  lid Centrale Afdeling (Eerste Kamer der Staten-Generaal), van 8 januari 1957 tot 19 september 1957

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

• - 

  Openbare lagere school te Groot-Schermer

• - 

  Rijks Hogere Burgerschool te Alkmaar, van 1908 tot 29 juli 1913

• - 

  civiele techniek, Technische Hogeschool te Delft, van september 1913 tot juli 1918

• - 

  eredoctor Rijksuniversiteit te Gent, 14 oktober 1946
• - 

  eredoctor Eidgenossische Technische Hochschule te Zürich, 13 november 1963
• - 

  eredoctor Politechnicum Milaan, 3 april 1964
• - 

  eredoctor Universiteit te Glasgow, 23 juni 1965
• - 

  eredoctor Technische Hochschule Hannover, 21 februari 1967

• - 

  Sprak in de Tweede Kamer vooral over zaken betreffende de Overzeese Rijksdelen
• - 

  Sprak in de Eerste Kamer met name over onderwijs en buitenlandse zaken (ontwikkelingssamenwerking); was onder meer woordvoerder bij de behandeling van de 'Mammoetwet' in 1963

• - 

  Leidde in 1945-1946 met Drees een kabinet van herstel en vernieuwing. Moest leiding geven aan het herstel van de verwoeste industrie en infrastructuur en kreeg te maken met de zuivering en berechting van 'foute' Nederlanders en met het herstel van het bestuur in Nederland
• - 

  Legde op 27 juni 1945 via de radio de regeringsverklaring af
• - 

  Kreeg in augustus 1945 te maken met de gevolgen van de Japanse capitulatie en de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring van Indonesië
• - 

  Richtte in 1945 de Regeringsvoorlichtingsdienst op, de voorloper van de Rijksvoorlichtingsdienst
• - 

  Hield regelmatig radiopraatjes over het regeringsbeleid ('Op de brug')
• - 

  Omringde zich als minister-president met enkele politieke ambtenaren, zoals Koos Vorrink, Piet Sanders en Hendrik Brugmans (de zgn. "Schermerboys")
• - 

  De door hem in 1945 ingestelde dienst "Oog en Oor" werd na ernstige kritiek uit de Tweede Kamer per 1 september 1946 opgeheven. De dienst moest inlichtingen inwinnen onder de bevolking over het reilen en zeilen van het bestuursapparaat.
• - 

  Tijdens zijn kabinetsperiode werd (april 1946) de Hoge-Veluweconferentie gehouden over de toekomst van Nederlands-Indië

• - 

  Bracht in 1945 samen met minister Beel de Wet regelen omtrent de voorlopige Staten-Generaal (Stb. F 241) tot stand (kamerstuk nr. 1)

• - 

  Bereikte met de Commissie-Generaal in november 1946 met de Republiek het Akkoord van Linggadjati. Het akkoord moest als basis dienen voor onderhandelingen met de Republiek Indonesia en met vertegenwoordigers van de buitengewesten over de vorming van een federatieve staat, die onderdeel zou gaan uitmaken van een Nederlands-Indonesische Unie. Het akkoord werd op 25 maart 1947 door hem en Sjahrir in Batavia ondertekend.
• - 

  Liet zich in juli 1947, aan de vooravond van het besluit tot militair ingrijpen op Java, zeer negatief uit over de Republikeinse leiding ('de pesthaard Djocja'). Het telegram bereikte de ministerraad echter pas nadat het besluit tot de politionele actie was genomen.
• - 

  Behoorde in 1947/1948 tot de zgn. Nova Zembla-groep die zich verzette tegen militair optreden jegens de Republiek Indonesië
• - 

  Behoorde in december 1948 tot de zes leden die in de PvdA-fractie tegen het besluit tot een tweede politionele actie in Indonesië stemden
• - 

  Behoorde in 1966 tot de sympathisanten van Nieuw-Links

• - 

  Hij behaalde op dezelfde dag zijn ingenieurstitel als Anton Mussert
• - 

  Werd in 1936 door de KNILM uitgezonden naar Nieuw-Guinea voor Luchtcarteringswerkzaamheden en in 1937 adviseerde hij de Chinese Regering
• - 

  Zijn dochter Lieneke verleende hem tijdens de kabinetsformatie in 1945 hand- en spandiensten en was later met haar echtgenoot Barend van Dam een belangrijk klankbord voor hem
• - 

  Was zelf ongeschikt om, net als zijn vader, veehouder te worden, omdat hij als baby zijn rechterhand had verbrand

• - 

  Werd in 1951 tot Eerste Kamerlid gekozen door Groep II: Gelderland, Overijssel, Groningen en Drenthe
• - 

  Werd in 1952 en 1956 gekozen door Groep III: Noord-Holland en Friesland

• - 

  burgemeester van Amsterdam, 1946

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  C. Smit, "Het dagboek van Schermerhorn" (2 delen, Utrecht, 1970)
• - 

  A.J. van der Weele, "Het leven en streven van prof. dr.ir. W.Schermerhorn in dienst van wetenschap, techniek en onderwijs" (Naarden, 1977)
• - 

  G. Puchinger, "Prof.dr.ir. W. Schermerhorn, minister-president van Herrijzend Nederland" (1977)
• - 

  W. Baarda, "Levensbericht van Willem Schermerhorn (17 december 1894-10 maart 1977)", in: Jaarboek van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen 1977
• - 

  H.W. von der Dunk, "Schermerhorn, Willem (1894-1977)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel I, 530
• - 

  M. Campfens, "Schermerhorn, Willem", in: Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland, deel VI, 199
• - 

  Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld (1938)
• - 

  H. Langeveld, "De man die in de put sprong. Willem Schermerhorn 1894-1977" (2014)
• - 

  F. Kok, "Van studievriend tot doodsvijand. Hoe de levens van Willem Schermerhorn en Anton Mussert elkaar kruisten", in: Jaarboek 2016, Historische Vereniging Delfia Batavorum

• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland
• - 

  biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Uitgebreide biografieën van de huidige leden van de Eerste en Tweede Kamer zijn beschikbaar via parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.