Water: een strategisch goed of een elementair recht?

Toen Frank Herbert zijn wereldberoemde sciencefiction roman Dune schreef in 1965, sprak hij van een duistere toekomst waarin water een schaars goed zou zijn. Meer dan dertig jaar later lijkt dit scenario dichtbij: zo'n 1,1 miljard mensen hebben momenteel geen toegang tot schoon drinkwater en dit cijfer kan wel eens tot meer dan 3 miljard stijgen in de komende 20 jaar. Zullen er in de toekomst om 'het blauwe goud' oorlogen worden gevochten?'

De bovenstaande vraag stond onlangs centraal bij leden van het Europees Parlement en genodigden uit de hele wereld tijdens de Wereldwaterdag. Een paar dagen voorafgaand aan deze Wereldwaterdag, die elk jaar op 22 maart wordt gehouden, ontving het Europees Parlement afgevaardigden van de nationale parlementen, lokale gemeenschappen en burgers uit de hele wereld voor een bijeenkomst van de Mondiale Vergadering van Verkozenen en Burgers voor Water (MVVBW). Op de top was iedereen het erover eens dat water een gemeenschappelijk goed is dat met openbare fondsen gefinancierd zou moeten worden en dat burgers aan het beheer van watervoorraden zouden moeten deelnemen.

"Water betekent leven"

Het belang van water kwam op de top duidelijk naar voren. De uitspraak "Water betekent leven" was dan ook vaak te horen. Een aantal feiten die naar voren kwamen liggen ten grondslag aan de ongerustheid over de natuurbron, die 71% van het aardoppervlak omvat:

• - 

  1,1 miljard mensen hebben geen toegang tot schoon drinkwater en 2,6 miljard mensen hebben geen toegang tot sanitaire voorzieningen
• - 

  Ziektes gerelateerd aan water zijn verantwoordelijk voor 80% van alle ziektes en doden in de Derde wereld
• - 

  Een kind in een ontwikkeld land consumeert 30 tot 50 maal meer water dan een kind in een ontwikkelingsland
• - 

  De klimaatverandering leidt tot ontvolking van delen van Afrika en meer druk op waterbronnen
• - 

  Bedreigde rivieren zoals de Danube bedreigen door vervuiling het drinkwater van 20 miljoen Europeanen
• - 

  Het toenemende toerisme richting Mediterrane kusten zorgt voor een enorme toename aan waterverbruik in die gebieden
• - 

  De daling van waterreserves in Zuid-Europa

Water als strategie

De globale watertekorten kunnen volgens velen uitmonden in nieuwe conflicten en miljoenen vluchtelingen in de Derde wereld. Sommige deskundigen voorspellen zelfs dat de oorlogen van de toekomst niet over olie, maar over water zullen worden bestreden. Een belangrijke bron van spanning in gebieden over de hele wereld is toegang tot schoon water. Het meest problematisch zijn gebieden die dezelfde rivieren delen. Daarbij kunnen landen die gelegen zijn aan het begin van de stroming van de rivier water in potentie 'afsnijden'.

Voorbeelden van gebieden die dezelfde waterbron delen zijn de rivier de Nijl, die door 9 landen wordt gedeeld en die door Egypte voor 100% wordt gebruikt voor drinkwater door het gebrek aan regen, en de rivieren de Eufraat en de Tigris die gedeeld worden door Turkije, Syrië en Irak. Zowel Syrië als Irak zullen zich door het GAP project van Turkije (dat de bouw van 22 dammen en 18 hydrosystemen inhoudt) bedreigt voelen in hun watervoorziening. Zo is 80% van het water van Syrië gebaseerd op de rivierstroom uit Turkije.

Het Tsjechische parlementslid Miroslav Ouzky van de fractie Europese Volkspartij beklemtoont dan ook het aanwenden van water als strategie: "Water is duidelijk een strategische goed in sommige delen van de wereld. Mijn generatie zou zich bijvoorbeeld vijftien tot twintig jaar geleden niet kunnen voorstellen dat wij verpakt drinkwater zouden kopen. Het feit dat wij dat vandaag de dag doen is niet een modeverschijnsel, maar meer en meer een noodzaak."

Water als elementair recht

Op de bijeenkomst benadrukte een ieder tenslotte dat water "een fundamenteel recht is, waar een ieder toegang tot moet hebben." Dit standpunt werd eerder ingenomen door het Europees Parlement in een resolutie omtrent de situatie in de Westelijke Sahara in oktober 2005. Daarbij werden honderden personen die de illegale overtocht van Marokko naar Spanje trachtten te maken door de Marokkaanse autoriteiten opgepakt en achtergelaten in de Westelijke Sahara zonder water en voedsel.

Het Socialistische Italiaanse parlementslid Giulietto Chiesa die het forum bijwoonde voegde daaraan toe dat "water een essentieel goed is waar iedereen recht op heeft. We kunnen niet accepteren dat in de toekomst water een handelsgoed wordt dat in handen valt van de private sector." Ouzky: "De negatieve trend moet stopgezet worden. Beleid op het gebied van landbebouwing moet rekening houden met maatregelen voor waterbehoud."