Debat over de toekomst van de Europese Unie

Vierhonderd lezers van Le Soir kregen maandagavond 19 september de kans in debat te gaan over het Europa van morgen, met een evenwichtig verdeeld panel voor- en tegenstanders van de Europese Grondwet.

Le Soir, de Europese Beweging België en het Informatiebureau van het Europese Parlement in Brussel nodigden Jean-Luc Dehaene, Laurent Fabius, Bronislaw Geremek en Kartika Liotard i uit in het Europese Parlement.

Jean-Luc Dehaene, Europarlementslid, voormalig Belgisch premier en ondervoorzitter van de Europese Conventie, wierp zich op als een uitgesproken voorstander van de Constitutie. Net als Bronislaw Geremek, Pools Europarlementariër en van 1997 tot 2000 minister van Buitenlandse Zaken. Kartika Liotard, Nederlands Europarlementslid, en Laurent Fabius, voormalig Frans Eerste-Minister, voerden, in respectievelijk Nederland en Frankrijk, campagne voor het neen-kamp tijdens de referenda dit voorjaar.

"Ik hoop dat mijn komst deze zaal vol voorstanders van de Grondwet niet zal doen instorten," grapte Laurent Fabius, die meteen zijn afwijzende houding tegenover de Constitutie trachtte toe te lichten. "Hoewel ik steeds een voorstander van Europa ben geweest, biedt de Grondwet, mijns inziens, geen oplossingen voor de huidige problemen van de Unie." Fabius achtte het dan ook volkomen nutteloos om hetzelfde debat nog eens over te doen, al mag Europa de afwijzing in Frankrijk en Nederland zeker niet aangrijpen om te verzanden in immobilisme. De Fransen blijven Europa gunstig gezind, meende de oud-premier, maar het Europa van de Grondwet was niet het Europa dat zij wensten.

Voor Bronislaw Geremek, een trouwe medestander van Solidarnosc -voorman Lech Walesa, vormt Europa een recente droom. "Net op het moment dat die droom waarheid wordt, verkeert de Unie in een crisis. Onbegrijpelijk voor ons!" Hij stelde vast dat de oude lidstaten almaar meer in een soort somberheid verzinken, terwijl in de nieuwe landen een gevoel van hoop overheerst. "Wat Europa beloert, is vermoeidheid," citeerde Geremek een Duitse filosoof. "De vrees voor verandering in Europa kan de hoop jammer genoeg de kop indrukken."

Kartika Liotard pleitte voor een bescheidener Europa: "Een Grondwet dient om grondrechten in vast te leggen, maar het wordt gevaarlijk wanneer die ook een neoliberaal beleid gaat verankeren." Het vastleggen van een politiek beleid in een Grondwettelijk Verdrag legt volgens haar een hypotheek op de Europese democratie. "Ik ben niet tegen Europa, maar als je van beleid wil veranderen moet je - net als op nationaal vlak - de kans hebben een regering de laan uit te sturen." Er moet dringend een bezinning plaatsvinden over welke precies de taken van de Europese Unie zijn, vond de Nederlandse Europarlementariër.

Jean-Luc Dehaene wees erop dat de Europese constructie steeds beetje bij beetje kon evolueren. De Grondwet zou op een aantal punten vooruitgang hebben geboekt, merkte Dehaene op. Hij refereerde onder meer naar de passage over de rol van Europa op het wereldtoneel en zei: "Als men het debat stopt, kan men de winst natuurlijk niet binnenhalen." De Fransen vreesden de verandering en wensten een onmiddellijk antwoord op de globalisering, aldus de Belgische oud-premier, die ook benadrukte dat de EU zichzelf enige tijd moet durven gunnen om na te denken en de uitbreiding te verteren. Opdat de uitbreiding goed zou kunnen slagen, dient de EU nu in de eerste plaats nieuwe financiële perspectieven vast te stellen. "Een nieuwe uitbreiding onderhandelen zonder eerst de Unie te hervormen, kan zeker niet," waarschuwt Dehaene.

Laurent Fabius was eveneens van mening dat de uitbreiding niet kan slagen zonder voldoende financiering. Hij stoorde zich er bovendien aan dat de Europese problemen onvoldoende werden uitgediept in de Grondwet. "De opname van het derde deel was een grote vergissing." Dat deel herneemt teksten uit eerdere verdragen, zoals dat van Maastricht. " Ik heb destijds het Verdrag van Maastricht goedgekeurd, ondanks het feit dat ik het met een aantal aspecten ervan oneens ben. Dat die vergissingen in een grondwet terechtkomen, wil ik echter koste wat het kost vermijden." Hoewel Fabius verklaarde een voorstander van de Europese Unie te zijn, vormde dat voor hem een belangrijke reden om de tekst van de Grondwet resoluut af te wijzen. " Een Grondwet kan je namelijk niet over vijf à zes jaar herzien. "

Een publieksvraag over de inmiddels spreekwoordelijke Poolse loodgieter bleef niet  uit. Als voormalig Pools minister van Buitenlandse Zaken, vestigde Geremek er de aandacht op dat een Poolse loodgieter zelfs ooit de Nobelprijs voor de Vrede heeft gewonnen. Deze symbolische figuur maakte met andere woorden deel uit van de Europese geschiedenis. Bronislaw Geremek lanceerde een oproep tot een onbevooroordeeld Europees debat, volgens hem dé manier om Europa te bevrijden van vele angsten.

Maar welke figuren kunnen vandaag de burgers nog doen dromen van Europa? "Jean Monnet was een grote persoonlijkheid," wist Laurent Fabius. Monnet tekende in besloten kring de grote lijnen van de Europese integratie uit. "Zoiets kan vandaag absoluut niet meer. Men kan Europa niet meer bouwen zonder steun van de bevolking." De methode-Monnet heeft goed werk geleverd, maar is niet meer toereikend voor de huidige uitdagingen van de globalisering, vond ook Geremek.

"Het is weinig realistisch dat alle landen op dezelfde snelheid vooruit willen in Europa. Als die illusie blijft bestaan, wordt er geen vooruitgang geboekt." Fabius toonde zich dan ook voorstander van een Europa van twee of drie snelheden. Net als Dehaene leek een politiek van nabuurschap hem een beter werkbare strategie dan nieuwe uitbreidingen van de Unie. Iets waar de heer Geremek zich totaal niet in kon vinden. Deze vond het ongehoord om landen te "veroordelen om onze buren te blijven," louter op basis van een willekeurige beslissing. "Sommige landen zijn blijkbaar meer gelijk dan andere." Landen die op zoek zijn naar een menswaardig bestaan voor de bevolking kunnen, volgens Geremek, "niet zomaar in de onzekerheid gelaten worden of er al dan niet een deur bestaat tussen de wachtkamer en de salon." Hij benadrukte dat simpelweg nee zeggen tegen de buurlanden van de EU geen optie was als we de hoop wilden laten voortleven.

auteur: Davy Geens