Iers 'Nee' bedreigt Verdrag van Lissabon
Auteur: Perro de Jong
De Ierse taal kent geen apart woord voor 'nee'. De Ieren lijken zich daar weinig van aan te trekken. Donderdag mag Ierland als enige stemmen over het verdrag van Lissabon, de voormalige Europese grondwet. De nee-stemmers zouden wel eens de overhand kunnen krijgen in het ooit zo pro-Europese land.
Op pad met Libertas, een van de belangrijkste groepen uit het Ierse nee-kamp. Sinds een aantal weken rijdt Libertas met een bus door het land om overal pamfletten uit te delen. De groep kwam eind vorig jaar op uit het niets, en voert sindsdien een verrassend geoliede campagne.
CIA-spion?
Aan het hoofd van Libertas staat Declan Ganley, een rijke zakenman over wie allerlei geruchten de ronde doen. Zo zou hij zijn fortuin gemaakt hebben in de wapenhandel, of betaald worden door de Amerikaanse CIA om ervoor te zorgen dat Europa niet te sterk wordt.
Ganley zelf ontkent dat. Hij is juist pro-Europees zegt hij, maar hij wil er ook voor zorgen dat de EU democratischer wordt. Of in elk geval niet nog ondemocratischer. "Zoals het nu gaat is het eigenlijk best te doen", zegt hij. "Maar zoals wel vaker pakken de pogingen om het allemaal perfect te maken juist averechts uit."
Vliegdekschip
Niet alleen Libertas probeert de Ieren te overtuigen om 'nee' te stemmen. De affiches die overal hangen - vaak wel vier of vijf per lantaarnpaal - zijn afkomstig van tientallen verschillende groeperingen, elk met hun eigen agenda.
Zo verzet Roger Cole zich met zijn organisatie PANA tegen de militarisering van Europa. De Ieren waren zelfs tijdens de Tweede Wereldoorlog nog neutraal, maar sinds 2003 hebben Amerikaanse vliegtuigen toestemming om op weg naar Irak en Afghanistan op het vliegveld Shannon te landen. Daardoor is Ierland volgens Cole één groot Amerikaans vliegdekschip geworden.
"Alsof dat niet erg genoeg is willen ze nu dat we een verdrag ondertekenen dat dit goedkeurt, en waarin zelfs in zoveel woorden staat dat de lidstaten verplicht zijn hun legermacht te versterken en daar meer geld aan uit te geven."
'Gestorven voor onze vrijheid'
Aan de andere kant van het politieke spectrum staan bezorgde katholieken die vertegenwoordigd worden door Cóir, wat zoveel betekent als 'gerechtigheid'. Cóir baarde opzien met posters die verwijzen naar de doden van de Paasopstand van 1916. 'Ze zijn gestorven voor onze vrijheid' is het even dramatische als nationalistische opschrift.
Het verdrag van Lissabon zou volgens Cóir-woordvoerder Richard Greene betekenen dat Ierland zich opnieuw overlevert, net als in de tijd van de Britse onderdrukking waar de Paasopstand een eind aan maakte. En wat nog erger is: Europa zou de conservatieve Ieren via een achterdeurtje kunnen dwingen om omstreden zaken als abortus te accepteren.
Er staat weliswaar in het verdrag dat zulke zaken onder de nationale wetgeving blijven vallen, maar "er is een aparte clausule, Artikel 17, waarin staat dat bij een geschil tussen het Europese Hof en een nationaal gerechtshof, het Europese hof altijd wint."
Restaurant
Op het eerste gezicht bestaat er tussen al deze groepen en groepjes geen enkele samenhang. "Zet ze bij elkaar in een kamer en ze hebben nog een veel grotere hekel aan elkaar dan aan de ja-campagne", zegt Fintan O'Toole, één van de bekendste commentatoren van Ierland.
Maar het gebrek aan samenhang is ook hun kracht. "Net als wanneer je naar een restaurant gaat", zegt O'Toole. "Er is een uitgebreid menu waarop iedereen wel iets van zijn gading kan vinden. Terwijl de ja-campagne de lastige taak heeft om juist een samenhangend betoog te houden."
De Ierse politiek steunt nog steeds in overgrote meerderheid het verdrag van Lissabon. Maar net als drie jaar geleden bij het Nederlandse referendum over de Europese grondwet lijkt het feit dat regering en oppositie het eens zijn, het wantrouwen alleen maar aan te wakkeren.
De Ieren zijn door de rijkdom van de 'Celtic Tiger' verwend geraakt, denkt O'Toole. Voor het economische wonder dankten ze Europa nog op hun blote knieën, maar nu blaken ze van het zelfvertrouwen. "En dan doen ze niets liever dan een beetje trappen naar iedereen in een machtspositie."
Veeboeren en viswijven
De reacties op straat lijken dat te bevestigen. Op de veemarkt van Enniscorthy, in het zuidelijke Wexford, lopen maar weinig boeren warm voor Lissabon. Ondanks het feit dat de boerenbond IFA vorige week opriep om 'ja' te stemmen.
En ook op de markt van Moore Street in Dublin denken de visverkoopsters dat het hun tijd wel zal duren. "Ik heb het al druk genoeg met mijn dagelijkse karweitjes, en hier heb ik toch niets aan. Ik ben te oud voor deze ellende."
'Machtsgreep Grote landen' |
Anthony Coughlan, Trinity College Dublin "Wij zijn met name bezorgd over de democratie. We denken dat meer macht aan de EU overdragen in realiteit machtsoverdracht aan de grote landen betekent, zoals Frankrijk en Duitsland. Het Ierse profijt van de EU wordt sterk overdreven. We hebben 33-35 jaar in de Unie gezeten. In de jaren '80 hadden we een werkloosheid van 16% en emigreerde eenzesde van onze arbeidskrachten. Ik denk niet dat de recessie uit die tijd en de boom uit de jaren '90 veel te maken hebben met de EU, maar eerder met ons eigen politiek-economische beleid." |
'Ierland als vliegdekschip' |
Roger Cole, Alliantie voor Vrede en Neutraliteit "We moeten eerst vaststellen dat Ierland niet neutraal is. Neutraliteit is een abstract begrip, dat is opgenomen in de Haagse Conventie. Een neutrale staat zou niet toestaan dat zijn grondgebied werd gebruikt voor een oorlog. Sinds februari 2003 hebben duizenden VS-soldaten op weg naar oorlogen in Irak en Afghanistan een tussenlanding gemaakt op het vliegveld van Shannon. Nu willen ze dat wij het verdrag van Lissabon ondertekenen. Terwijl wij volgens dit verdrag de verplichting hebben meer geld te besteden aan ons leger. Je kunt niet zeggen dat dat niets te maken heeft met de ontwikkeling van een verder gemilitariseerd Europa." |
'Liever gewoon goed dan perfect' |
Declan Ganley, Libertas "Brussel is altijd ondemocratisch geweest, maar dat was nog acceptabel. Perfectie is de vijand van het goede. Er zijn grote aantallen serieuze zakenlieden in dit land die op 12 juni stilletjes 'nee' stemmen, maar dat niet in het openbaar zeggen omdat ze bang zijn het mikpunt te worden van aanvallen of spot. Zij zullen zich uitspreken als ze naar de stembus gaan, en dat is het enige wat uiteindelijk telt. |
'Abortus via de achterdeur' |
CÓIR-woordvoerder Richard Greene "Er zijn veel vrome katholieken die bezorgd zijn dat Ierland controle verliest over controversiële zaken als abortus, euthanasie en de adoptie van kinderen door homoseksuele stellen. Als Lissabon wordt aangenomen kunnen die zaken door de achterdeur naar binnen komen. Er staat een clausule in Artikel 17 over de prioriteit van het Europese recht boven het nationaal recht. Ons affiche roept de herinnering op aan de Ieren die in 1916 zijn geëxecuteerd voor de vrijheid. Toen ging de strijd tegen een andere Unie: het Britse rijk. Mensen zeggen dat we vóór Europa moeten stemmen omdat Europa zo goed voor ons is geweest. Wij zeggen: wij zijn het die goed zijn geweest voor Europa." |
'Geen school, geen Lissabon' |
Judith Neuman, bestuurslid van Educate Together "Educate Together is een nieuw soort school. Traditioneel zijn de scholen hier zeer religieus ingesteld. Op een gegeven moment had een aantal ouders daar genoeg van. Die zeiden: Ierland verandert, we willen niet meer allemaal uniformpjes, alle kindjes die er aan de ene kant in en aan de andere kant uitgaan. In ons bestuur staat het belang van de kinderen bij elk besluit op de eerste plaats. Zo langzamerhand zijn er wachtlijsten van meer dan twee- driehonderd kinderen die per se naar een Educate Together-school willen. Het is niet zozeer dat wij oproepen om nee te stemmen als dat we dat horen van andere ouders op school. Er zijn hier lokale politici die 'ja' roepen tegen Lissabon en die tegelijkertijd 'nee' zeggen tegen een Educate Together-middelbare school." |
