Europese kopzorgen na Iers Nee

Het Ierse "Nee" tegen het Verdrag van Lissabon i heeft in Brussel gezorgd voor een schok en een gevoel van ongeloof. "Het is net alsof we op de Titanic zitten: we weten dat we zinken en er is niks dat we er aan kunnen doen," zei een Europees diplomaat terwijl de uitslagen binnenkwamen.

Slechts een paar EU ambtenaren waren voorbereid op de harde afwijzing. Het "Ja-kamp" had zich voor de uitslag al rijk gerekend met een overwinning.

"Natuurlijk is het een teleurstelling, we hadden graag een andere uitslag gehad," zei Jose Manuel Barosso i, voorzitter van de Europese Commissie i. Hij weigert zich bij de uitslag neer te leggen: "Het Verdrag van Lissabon is getekend door alle 27 landen. Ik geloof daarom dat het verdrag nog steeds bestaansrecht heeft en dat we er mee door moeten gaan. Ierland blijft ook gewoon meewerken aan de versterking van de Europese Unie i."

Europese politici benadrukten vrijdag dat het Verdrag van Lissabon nog steeds gered kan worden. "Het is een forse tegenslag," zei Frank-Walter Steinmeier, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken. "Maar we hebben het verdrag nodig en het moet in werking treden."

Sombere stemming

Anderen waren somberder. "Het is een tragedie voor Europa," zuchtte Andrew Duff, de liberale Britse europarlementariër en expert in grondwettelijke onderwerpen. "Er is geen plan B, Lissabon was al plan B. We moeten inderdaad doorgaan met ratificeren van het verdrag, maar we kunnen niet wéér aan de inhoud sleutelen."

Achttien landen hebben het verdrag al geratificeerd en acht landen zijn daar nu mee bezig. En terwijl de Britse premier Gordon Brown aandringt om het verdrag aan te nemen, groeit de angst voor de gevolgen van het Ierse "nee". Het zou kunnen leiden tot een domino-effect in eurosceptische landen als Tsjechië. Officieel is het nu al onmogelijk dat het verdrag wordt geratificeerd, want alle 27 landen moeten er mee instemmen.

"Dit is het meest serieuze onderwerp waar de EU mee heeft geworsteld," denkt Jacki Davis van het Centrum voor Europese Politiek. "De Europese Unie stort nu niet in, maar het is erg moeilijk om de schade te herstellen en de Ieren nog een keer te laten stemmen." Het Verdrag van Lissabon werd geschreven als alternatief voor de Europese grondwet, na het Nederlandse en Franse "Nee" van drie jaar geleden. "Met de nieuwe afwijzing ligt er geen enkele optie meer op tafel," voegt Davis toe.

Lissabon leeft voort?

Vrijdag werd er nog gespeculeerd dat onderdelen van het verdrag aangepast of zelfs verwijderd moesten worden, om de Ieren bij een tweede stemming over de streep te trekken. CDA europarlementariër Ria Oomen i wijst dat van de hand: "Er valt niks meer te schrappen. Dit was al een compromis. Ik vind het triest dat één procent van de Europese bevolking het verdrag kan blokkeren."

Ondertussen zet Brussel de Ierse regering onder druk om met een oplossing te komen. Een geplande Europese topconferentie is nu gebombardeerd tot crisisberaad om het Verdrag van Lissabon te redden. Ierse politici staan hier sceptisch tegenover. Mary Lou McDonald, europarlementariër van de nationalistische Sin Fein partij zegt: "Luister je naar het volk of niet?"