Zwarte vlekken bedreigen grot Lascaux
Auteur: Frank Renout
Zo'n 17.000 jaar geleden werden in een grot in Zuid-Frankrijk tekeningen en gravures gemaakt die nu wel 'de geboorte van de kunst' worden genoemd. Maar er dreigt gevaar. Schimmels en zwarte vlekken overwoekeren de muren en plafonds in de zogeheten grot van Lascaux. Het is zelfs zó ernstig dat de Verenigde Naties Frankrijk hebben gemaand in actie te komen.
Sinds 1963 is de grot van Lascaux gesloten voor het grote publiek. Niemand mag er meer in. Dus hoe ziet het er nou écht van binnen, onder de grond, uit? "Ik ben vorig jaar binnen geweest en ik schrok me dood'', vertelt Laurence Léauté Beasley. "Er zitten allemaal zwarte vlekken op of rond de tekeningen en gravures. Zeker 50 procent van de grot is aangetast door schimmels.'' Léauté Beasley is de oprichter van het Internationale Comité voor het behoud van Lascaux.
Excellente staat
Marc Gauthier, de voorzitter van het wetenschappelijk comité dat de Franse overheid instelde ter bescherming van de grot, ziet het heel anders. "In het rechterdeel van de grotten zijn inderdaad zwarte vlekken te zien, maar dat betreft maar een heel klein deel van alle afbeeldingen. Ik denk dat in totaal 1 procent van de grot is aangetast. Voor de rest is de grot in excellente staat.''
Grottekening van een paard. Op de
bovenste foto uit 2005 zijn nog geen
zwarte plekken te zien, op de onderste
uit 2007 wel. (foto's: het Internationale
Comité voor het behoud van Lascaux)
Sixtijnse kapel
De grot van Lascaux, zo'n 17.000 jaar oud, wordt wel omschreven als 'de Sixtijnse Kapel van de prehistorie'. Maar over de huidige staat is een fel debat losgebarsten. Minister van Cultuur, Christine Albanel, trok vorige maand een miljoen euro uit voor herstelwerkzaamheden. "Er is nog geen gevaar, maar we moeten wel waakzaam zijn'', zei de minister nadat ze zelf in de grot zwarte schimmelvlekken had gezien. De VN-organisatie die gaat over beschermd werelderfgoed, Unesco, geeft Parijs een half jaar de tijd om orde op zaken te stellen. Gebeurt dat niet, dan verhuist Lascaux naar de lijst van bedreigd werelderfgoed.
"De tekeningen en de gravures hebben echt een buitengewone waarde'', vertelt Jean Clottes, een van Frankrijks invloedrijkste prehistoriekenners. ,,Het zit 'm in de ouderdom, ze zijn zo'n 17.000 tot 18.000 jaar oud, maar ook in de enorme veelheid van tekeningen en gravures en misschien wel vooral in de artistieke waarde. Het zijn pronkstukken in de kunstgeschiedenis, het is geniale artisticiteit.''
Tekening van een hert, boven uit 2000
en onder uit 2007 met zwarte vlekken
Algen en schimmels
De problemen ontstonden na de openstelling voor het publiek in 1948. Er kwamen nieuwe luchtstromen in de grot die duizenden jaren afgesloten was geweest. Daardoor grepen algen en schimmels om zich heen die de tekeningen bedreigden. De overheid besloot Lascaux daarom in 1963 te sluiten voor het publiek.
"Halverwege de jaren zeventig hadden we het idee dat de situatie onder controle was'', zegt Marc Gauthier van het wetenschappelijk comité. "De temperatuur en vochtigheid waren weer in evenwicht. Maar er zou nooit meer massaal publiek naar binnen kunnen.''
Eind jaren negentig werd besloten de klimaatapparatuur in de grot te vervangen. Maar dat bleek desastreuze gevolgen te hebben. In razend tempo ontstond een witte schimmellaag op de muren en verschenen zwarte vlekken.
Laurence Léauté Beasley: "Zo'n veertig jaar lang was alles goed gegaan en om onverklaarbare redenen is in 2000 besloten nieuwe apparatuur neer te zetten. Nou, dat werd een catastrofe.''
Onduidelijk bleef waaróm er nieuwe apparatuur moest komen én waarom de keuze werd gemaakt voor de machines die uiteindelijk werden geïnstalleerd.
"Bovendien werden alle protocollen doorbroken. Werklui liepen in en uit, het dak bij de ingang werd gewoon weggehaald, alle eisen voor een voorzichtige verlichting in de grot werden aan de laars gelapt.''
De ontdekking van de grot
Op 8 september 1940 loopt de 18-jarige Marcel Ravidat met zijn hond Robot in de bossen rond Montignac, in de Franse Dordogne. De hond vindt een groot hol in de grond, verscholen achter takken en stenen. Al na enkele weken blijkt de vondst van onschatbare waarde. De grot van Lascaux wordt nog datzelfde jaar uitgeroepen tot historisch monument.
Kwetsbaar
De zwarte schimmelvlekken zijn soms wel tientallen centimeters groot. "Ze zitten ook óp de tekeningen'', zegt Léauté Beasley. "En aangezien die vaak ook in het zwart zijn, kan je soms niet eens meer zien wat nou de tekening is en waar de schimmel zit.''
Minister Albanel (Cultuur) lijkt zich de kritiek te hebben aangetrokken. Ze belegt binnen enkele maanden een internationale conferentie over de problemen en wil buitenlandse experts toevoegen aan het wetenschappelijk comité.
Specialist Jean Clottes weet wat er op het spel staat. "Als Lascaux terecht zou komen op de lijst van bedreigd erfgoed, is dat natuurlijk enorm beschamend voor Frankrijk. Maar het probleem is dat Lascaux eigenlijk een doodzieke patiënt is, de grot is extreem kwetsbaar. De klachten moet je heel voorzichtig behandelen, net als op de intensive care.''
