Lego verliest kloonoorlog

Beluister de bijdrage van Perro de Jong over Lego (3'36")

Lego is bijna overal ter wereld een begrip. Toch lukt het de Deense fabrikant niet om de gekleurde speelgoedblokjes tegen namaak te beschermen. Ook niet 'thuis' in Europa. Iedereen mag onder een andere naam legoblokjes op de markt brengen, zegt nu zelfs het Europese Hof in Luxemburg.

Sinds Ole Kirk Christiansen, een Deense houtbewerker, de naam 'Lego' in 1932 bedacht, is rond de blokjes een ware cultus ontstaan. Verzamelaars, zoals de Nederlander Arnoud van den Bos, wisselen driftig onderdelen uit, zodat ze zelfs ontwerpen van veertig jaar terug steentje voor steentje kunnen nabouwen.

Jeugdsentiment, volgens Van den Bos. "Telkens als die doos met Lego weer tevoorschijn komt, en dan ontbreekt er iets of er is iets stuk. Ik viel van verbazing van mijn stoel, want er zijn tienduizenden advertenties voor Lego en er komen er elke dag honderden bij."

Titanenstrijd

Lego herken je aan de kwaliteit van het plastic, zegt Van den Bos. Op zijn website, www.leggodt.nl, kunnen mensen zien of ze echte Lego in huis hebben of een van de vele klonen. Bijvoorbeeld van het Canadese Mega Bloks. Dit bedrijf is in een titanenstrijd verwikkeld met Lego sinds het laatste wereldwijde octrooi van de Deense firma in 1988 verliep. De kwaliteit van Mega Bloks is inferieur, vindt Van den Bos. De steentjes klikken niet goed in elkaar en laten na verloop van tijd los. Niet leuk als je een model met veel bloed, zweet en tranen in elkaar hebt gezet.

In Hongarije werd de verkoop van Mega Bloks pas nog verboden door de rechter. Toch komt het EU-Hof in Luxemburg nu met een hele andere conclusie.

Rode logo

Het gaat allemaal om de vraag wat lego nu eigenlijk tot Lego maakt. De vorm van de steentjes? Het aantal noppen (acht)? Of het rode logo op de doos? Want merken zijn weliswaar beschermd in Europa, maar wanneer is iets een merk? "Merken zijn onderscheidingstekens", zegt Europees merkenrechtexpert Peter van der Wees van De Vereenigde. "In merkenland is algemeen erkend dat ook vormen een merk kunnen zijn. Denk aan de Coca-Cola-fles; het uiterlijk daarvan is zo bekend dat je aan de vorm het product kunt herkennen", legt Van der Wees uit. "Alleen zegt de wetgever dat dergelijke vormoplossingen niet kunnen dienen om technische oplossingen te beschermen. Dan had je een octrooi moeten nemen. Als een bedrijf geen octrooi meer heeft, is het over met de bescherming."

Concurrentie

De typische noppen en buisjes van Lego zijn volgens de Europese rechter geen merk, want ze zijn niet bedacht om Lego van de concurrentie te onderscheiden, maar om een technisch probleem - hoe kun je zonder lijm twee blokjes aan elkaar klikken - op te lossen. Natuurlijk is daar het nodige op af te dingen. Zo vond de rechter in Hongarije dat er ook nog genoeg andere manieren zijn om blokjes aan elkaar te klikken. En dus kreeg Lego daar wel gelijk.

De Luxemburgse uitspraak maakt geen einde aan de stroom rechtszaken, verwacht Peter van der Wees. Al zal Europa het uiteindelijk eens moeten worden over de juiste interpretatie van het merkenrecht.

Maar volgens Lego-verzamelaar Arnoud van den Bos is het zo slecht nog niet als rivalen zoals Mega Bloks een plekje op de markt veroveren. De kwaliteit van de namaak zal dan vanzelf beter worden, denkt hij. En er blijven genoeg mensen over die de voorkeur geven aan de - wel degelijk beschermde - naam Lego.

En misschien komt zijn favoriete merk dan weer eens met een echte vernieuwing, zegt Van den Bos. Want dat is volgens hem sinds de overgang van hout naar plastic eigenlijk niet meer gebeurd.

Meer over: europeees hof, lego, mega bloks, merkenrecht, speelgoed