1989: Het jaar van de revoluties - een terugblik twintig jaar later
De val van de Berlijnse muur in 1989
Twee decennia geleden kwam een einde aan het Sovjettijdperk in Midden- en Oost-Europa. Mensen gingen in die periode de straten op om te protesteren en Michail Gorbatsjov, destijds President van de Sovjet-Unie, zag er vanaf van om de protesten met geweld te beteugelen. Veel landen van achter de Berlijnse muur zijn inmiddels vijf jaar lid van de Europese Unie i. Wij blikken terug op een aantal gebeurtenissen in het turbulente jaar 1989.
Anti-sovjetrellen in Berlijn in 1953 en de Hongaarse opstand in 1956 toonden aan dat de Sovjetisering van Midden- en Oost-Europa niet zonder strijd kon worden bereikt. Het vergiftigde de betrekkingen met het Westen en alle economische en politieke samenwerking hield op toen het IJzeren Gordijn het continent verdeelde.
Later, in 1968 in Praag en in Polen in de jaren 80 werden dissidenten de mond gesnoerd maar deze gebeurtenissen lieten toch een erfenis van hoop op verandering achter. Bekijk hieronder een chronologie van het uiteenvallen van het imperium van Moskou in Europa.
Gebeurtenissen in 1989
Februari - april
Er zijn rondetafelbesprekingen tussen de Poolse Communistische Partij en de vakbond Solidariteit.
Maart
Ongeveer 80.000 demonstranten komen in Boedapest bijeen om tot democratie op te roepen.
4 en 18 juni
In Poolse semivrije verkiezingen wint Solidariteit 99 van de 100 zetels in de Senaat en alle 161 zetels in het Parlement.
27 juni
De Oostenrijkse en Hongaarse Ministers van Buitenlandse Zaken maken een opening in de grensomheining tussen hun landen (lees ook het artikel 'De eerste barst in de Muur' via onderstaande link).
19 augustus
Een symbolische opening van de grens tussen Oostenrijk en Hongarije gedurende drie uur voor een 'Pan-Europese Picknick'.
23 augustus
De 'Baltische Ketting': Twee miljoen mensen geven elkaar de hand om een lange menselijke keten van 600 kilometer door Estland, Letland en Litouwen te vormen, om de aandacht te vestigen op het lot van de Baltische landen en de vijftigste verjaardag van het Molotov-Ribbentroppact tussen Duitsland en de Sovjet-Unie. Dit pact leidde tot de bezetting van de drie landen (zie ook de artikelen over de Baltische Ketting en over het Molotov-Ribbentroppact).
24 augustus
Tadeusz Mazowiecki van Solidariteit wordt de premier in Polen nadat de Communistische kandidaat geen kabinet kan vormen. De eerste niet-Communistische regering in Communistisch Europa is een feit.
11 september
De Hongaarse overheid kondigt aan dat Oost-Duitse vluchtelingen niet teruggestuurd worden maar in plaats daarvan naar het Westen mogen reizen. Vervolgens vluchten 13.000 Oost-Duitsers via Hongarije naar Oostenrijk en de Bondsrepubliek Duitsland.
9 oktober
Meer dan 70.000 mensen demonstreren in de Leipzig
18 oktober
Erich Honecker treedt af in Oost-Duitsland
4 november
Meer dan één miljoen mensen verzamelen zich voor een demonstratie op het Alexanderplatz in Oost-Berlijn.
9 november
De Berlijnse Muur wordt neergehaald: mensen stromen naar het Westen
17 november
Tsjecho-Slowakije heeft zijn fluwelen revolutie. De massademonstraties halen de Communistische Overheid neer.
16 december
Protesten breken uit in Timi?oara in Roemenië als reactie op de poging van de overheid om de dissidente pastoor László T?kés (nu een lid van het Europese Parlement) uit te zetten. Studenten sluiten zich spontaan bij de demonstraties aan en later slaan de protesten over naar Boekarest waarna Nicolae Ceausescu gedwongen is om te vluchten.
25 december : Nicolae Ceausescu en zijn vrouw worden geëxecuteerd.
De laatste adem van de Sovjet-Unie
De Sovjet-Unie blijft de twee jaar hierop verder aftakelen. In 1990 wordt Duitsland herenigd terwijl in Warschau de leider van Solidariteit, Lech Walesa, President wordt.
Tot slot worden in december 1991 de Hamer en Sikkel van het Kremlin voor de laatste keer omlaag gehaald en de nieuwe vlag van de Russische Federatie omhoog gehesen. De Sovjet-Unie houdt op te bestaan.