Werther Nieland in Europa
Precies zestig jaar geleden verscheen de prachtige novelle Werther Nieland van de grote volksschrijver Gerard Reve. De novelle speelt rond de 11-jarige Elmer die bevriend raakt met Werther Nieland. Elmer is een trieste, wat voorlijke jongen die door zijn vriendjes vaak niet wordt begrepen. Om belangrijk te zijn, richt Elmer regelmatig een club op waarvan hij dan zelf voorzitter wordt. Eén van de stelregels van de club is namelijk dat het voorzitterschap van de club toevalt aan de persoon in wiens huis de club is opgericht. Elmer zelf dus.
Aan deze novelle moest ik terugdenken toen ik de profielschets las die de Benelux heeft opgesteld voor de nog aan te wijzen Europese president die op zal treden als vaste voorzitter van de Europese Raad. In die profielschets staat namelijk dat de Beneluxlanden vinden dat de president de statuur moet hebben van een staatshoofd of regeringsleider. In Nederland kan dat alleen maar premier Balkenende zijn want ons staatshoofd, koningin Beatrix, is natuurlijk uitgesloten voor die functie. De vorige premier, Wim Kok, is over de houdbaarheidsdatum en zit tot over zijn oren in de commissariaten -waaronder dat van Shell- en is dus ongeschikt. De profielschets wijst dus ondubbelzinnig in de richting van Jan Peter Balkenende. Maar die zegt steeds: “Ik ben geen kandidaat.”
Burgemeester van Groningen word je door je beschikbaar te stellen via een sollicitatie. President van Europa word je door te worden gevraagd door de landen die ertoe doen. Dat zijn in het geval van de EU Duitsland, Frankrijk en Engeland. Duitsland en Frankrijk hebben reeds steun aan de persoon Balkenende uitgesproken. Engeland volgt nu vanzelf maar zal wel een andere hoge post terugverlangen. Duitsland en Frankrijk willen Balkenende graag omdat hij een zwakke leider is. Dat is in hun eigen belang omdat beide landen nog wel eens willen afwijken van de Europese spelregels, bijvoorbeeld op het gebied van staatssteun aan de auto-industrie en op het gebied van de financiële afspraken. Dat kun je beter doen onder Nederlands dan onder Duits of Frans voorzitterschap. Anders word je al snel van nepotisme beschuldigd.
Balkenende is om nog een andere reden gewild. Hij heeft bewezen met groot gemak tegen de opvatting van de eigen bevolking in te willen gaan. De steun aan de inval in Irak kwam voort uit loyaliteit aan Amerika, niet omdat het Nederlandse volk dat wilde. De bevolking wilde wél een tweede referendum over het Europese verdrag, maar dat maakte Balkenende in de ministerraad persoonlijk onmogelijk. Kortom, de premier is een politicus die het Nederlands belang ondergeschikt maakt aan zijn eigen positie. Een soort Elmer dus uit Werther Nieland die zich niet begrepen voelt en zijn eigen regels (waarden en normen) heilig heeft verklaard om hogere belangen te dienen.
De premier is dus uitermate geschikt om de eerste Europese president te worden. Mocht het zover komen, dan lijken verkiezingen mij onontkoombaar. PvdA en ChristenUnie vinden dat Balkenende in Nederland moet blijven maar dat zal hem niet tegenhouden. Het niet goed begrepen worden leek aanvankelijk in het nadeel van de premier. Uiteindelijk lijkt het hem echter tot grote hoogten te kunnen brengen. Niet uit eigen belang natuurlijk, maar uit Nederlands of zelfs Europees belang. Als u begrijpt wat ik bedoel.