Botsende normen en waarden op het gebied van het namenrecht

Nu de samenleving steeds multicultureler wordt, krijgen wij meer en meer te maken met botsende normen en waarden op verschillende rechtsgebieden. Zo ook op het gebied van het namenrecht.

Botsing op het gebied van namenrecht leidt soms tot bizarre en ongewenste resultaten. Zo kan een kind in Nederland geboren worden zonder achternaam omdat de vader van het kind Ahmed Sabir Mohammed Ali heet. Het gaat hier om een zogenaamde namenketen: er is geen sprake van een voor of achternaam. Meestal heeft elke naam in de keten een bepaalde betekenis in verband met iemands afkomst.

Namenrecht geregeld

Het namenrecht wordt geregeld in de Overeenkomst van München van 5 september 1980 en in de Wet conflictenrecht namen (WCN) die op 15 februari 1999 in Nederland in werking trad. In de WCN wordt het Nederlandse internationaal privaatrecht op het gebied van namen geregeld.

De kerngedachte van de Overeenkomst en van de WCN is dat inzake naamskwesties een staat zijn eigen internationaal privaatrecht toepast op eigen burgers. Het namenrecht zoekt dus in de eerste plaats aanknopingspunten met de nationaliteit van een persoon. Met andere woorden, de voor- en achternaam van een vreemdeling worden bepaald door het recht van de staat waarvan hij de nationaliteit heeft. De voor- en achternaam van een Nederlander worden bepaald door het Nederlandse recht.

Uitspraken van het Europese Hof

Het toepassen van deze hoofdregel kan in sommige gevallen tot ongewenste resultaten leiden die in strijd kunnen zijn met andere verdragen zoals bijvoorbeeld het EG-Verdrag i. Het Europese Hof van Justitie i heeft onlangs in twee belangrijke uitspraken hierop de aandacht gevestigd.

In het arrest van Garcia Avello van 22 mei 2003 ging het om de Spanjaard Carlos Garcia Avello en zijn Belgische echtgenote Isabelle Weber. Zij woonden in België en hadden twee kinderen. De kinderen hadden de Spaanse en Belgische nationaliteit. Zij waren geboren in België.

Familienaam van de vader

Naar Belgisch recht dragen kinderen de familienaam van hun vader. De Belgische geboorteakte van de kinderen vermeldde daarom de achternaam Garcia Avello. In Spanje is het de gewoonte dat kinderen een samengestelde achternaam hebben die bestaat uit de eerste familienaam van de vader en als tweede die van de moeder.

Praktische bezwaren

Overeenkomstig het Spaanse namenrecht verzochten de ouders de Belgische autoriteiten om de familienaam van de kinderen te veranderen van Garcia Avello in Garcia Weber. Met de huidige naam zouden Spanjaarden kunnen denken dat de kinderen broers of zussen van de vader waren en dat er geen band met de moeder van de kinderen zou bestaan. Bovendien zou het feit dat de kinderen in Spanje en in België een verschillende achternaam hebben, in de praktijk tot moeilijkheden kunnen leiden.

In het arrest van 14 oktober 2008 van Grunkin-Paul ging het om een Duits echtpaar dat in Denemarken een zoon kreeg die aldaar, ondanks zijn Duitse nationaliteit, de familienaam Grunkin-Paul kreeg. Deze naam werd gegeven volgens het Deense recht en is een samenstelling van de familienaam van de vader en van de moeder.

Grunkin of Grunkin-Paul?

Duitsland weigerde echter deze naam te erkennen aangezien het Duitse internationaal privaatrecht bepaalt dat het recht van de nationaliteit van het kind van toepassing is op zijn naam. Het kind had de Duitse nationaliteit en volgens het Duitse recht is een samengestelde naam niet mogelijk. Dit had tot gevolg dat Duitsland, volgens Duits recht, het kind de Duitse naam: Grunkin toekende.

Deze naam werd ook op alle Duitse documenten, waaronder het paspoort van het kind, vermeld. Dit had tot gevolg dat de naam op de Deense documenten verschilde van de naam op de Duitse documenten.

Volgens het Europese Hof van Justitie vormden de ongemakken die de kinderen zouden ervaren een belemmering van het uitoefenen van het recht op vrij verkeer voor burgers van de Europese Unie i.

Oplossing

Het Hof oordeelde dan ook dat de weigering van respectievelijk België en Duitsland tot erkenning van respectievelijk de Spaanse en de Deense naam een schending inhield van het EG-Verdrag. Voor de namen van burgers van de Europese Unie is dus een oplossing gevonden wanneer het namenrecht van de Europese Staten met elkaar botst.

Voor personen die afkomstig zijn van buiten de Europese Unie helaas nog niet. Vooral personen die een naamsketen hanteren hebben daar last van. Een naamsketen bestaat namelijk niet in Nederland. Dit kan tot gevolg hebben dat aan een kind, zoals hiervoor genoemd, helemaal geen achternaam wordt toegekend. Deze situatie is natuurlijk onwenselijk.