De vrije schoolkeuze is een farce

“Allochtone leerlingen vaak niet welkom op witte school”, las ik in Trouw van 26 april. Uit onderzoek in opdracht van Forum blijkt dat basisscholen allochtone leerlingen weigeren uit angst om ‘te zwart’ te worden. Het afwijzen gaat vaak indirect, door ouders het gevoel te geven dat ze niet welkom zijn. Zonder goede reden wordt naar een andere school verwezen, is er onduidelijkheid over de aanmeldleeftijd of is er sprake van vertragingstactieken.

“Schooldirecteuren blijken een grote mate aan autonomie te hebben en de toegang van migrantenkinderen via subtiele mechanismen te belemmeren”, aldus Forum. Redenen zijn: de angst om ‘te zwart’ te worden, de extra zorg die leerlingen nodig hebben en de verwachting dat zij de Cito-score negatief beïnvloeden. Er is bovendien weerstand onder autochtone ouders die via de medezeggenschapsraad invloed uitoefenen. Bestuurders voeren overleg over het tegengaan van segregatie, “maar vinden het in de praktijk lastig om te sturen op toelatingsbeleid en zien hiertoe geen noodzaak.”

Het betreft een klein onderzoek onder drie gemeenten, maar de uitkomsten geven alle aanleiding om dit tot op de bodem toe uit te zoeken. Ik heb dan ook aan de regering gevraagd om breder onderzoek te doen. De (groeiende) segregatie in het onderwijs speelt al jaren en het lukt maar niet om dit proces te doorbreken. Wie eerlijk is, erkent dat het een schandalige realiteit is. Elke ochtend vertrekken talloze allochtone en autochtone leerlingen van huis naar hun eigen school, waarmee de integratie een farce wordt. Alle mooie woorden ten spijt, leven we op school in gescheiden werelden. Zelfs in gemengde wijken zie je onverminderd witte en zwarte scholen.

Ik ben de eerste om te erkennen dat dit probleem niet eenvoudig valt op te lossen. Ouders hechten aan een vrije schoolkeuze, schooldirecteuren vinden sturing lastig en migrantenouders zijn “onvoldoende assertief om tijdig op zoek te gaan naar een school”, aldus Forum. Het vergt dus enorme moed om deze praktijk te doorbreken. Met name scholen en gemeentes zullen de handen ineen moeten slaan. Want individuele ouders kunnen dit niet alleen oplossen.

Hier en daar zijn echter initiatieven die hoopvol stemmen. Stichting Kleurrijke Scholen is een voorbeeld. Forum doet zelf talloze aanbevelingen op hun website www.forum.nl. En dan zijn er de vele gemeentes die pogingen doen of hebben gedaan om de segregatie aan te pakken. Elke keer blijkt dat het een taai probleem is, maar is dat een reden om het op te geven? Moeten we ons dan maar neerleggen bij de feitelijke apartheid in het onderwijs?

Ik weiger dat te doen, want segregatie in het onderwijs is onacceptabel in een pluriforme samenleving. Uiteindelijk leidt het tot vervreemding en xenofobie als we jonge kinderen vanaf vier jaar laten opgroeien in gescheiden werelden. Bovendien zit de angst voor het vreemde bij de ouders en niet bij de kinderen. De angst voor een lage cito-score is al helemaal onaanvaardbaar als argument om allochtone kinderen te weigeren. Scholen zijn geen toetsfabrieken. Integendeel, de politiek zou gemengde scholen moeten belonen in plaats van bestraffen.

Als wij integratie belangrijk vinden en tegelijk hechten aan een vrije schoolkeuze voor iedereen, dan moeten we daar werk van maken. Want als allochtone leerlingen geweigerd worden op witte scholen, is de vrije schoolkeuze een farce. Dat blijkt uit het onderzoek van Forum.

Jasper van Dijk

Deze column stond in juni 2013 in Kader Primair, het vakblad voor schoolleiders in het basisonderwijs.