Monitor van culturele en creatieve steden

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op donderdag 6 juli 2017.

Vragen en antwoorden

De EU is een kennis- en creativiteitsintensieve economie waarin de culturele en creatieve sectoren een belangrijke rol spelen. Deze behoren tot de meest dynamische economische sectoren, zijn een drijvende kracht achter innovatie, groei en werkgelegenheid en bevorderen de sociale cohesie. Een betere ondersteuning van creativiteit en creatief talent is van cruciaal belang om de aanpak van de EU op het gebied van groei en innovatie in de nieuwe digitale deeleconomie te hervormen.

Deze eerste editie van de Monitor van culturele en creatieve steden geeft aan hoe goed 168 geselecteerde steden in 30 Europese landen (EU-28 plus Noorwegen en Zwitserland) volgens een reeks zorgvuldig geselecteerde indicatoren presteren voor negen dimensies op het gebied van de "culturele vitaliteit", de "creatieve economie" en de "stimulerende omgeving" van een stad.

De Monitor ondersteunt de inspanningen van de Europese Commissie om cultuur centraal in haar beleidsagenda te plaatsen en de sociale en economische ontwikkeling van steden en regio's te bevorderen. Het initiatief Culturele Hoofdsteden van Europa is een van de bekendste EU-projecten en is bedoeld om steden een centrale plaats in het culturele leven te geven. Het programma Creatief Europa van de Commissie steunt dit initiatief en financiert ook succesvolle beleidsprojecten op dit gebied, zoals "Cultuur voor steden en regio's", het "Europees netwerk van creatieve hubs" en het netwerk "Creative Lenses/Trans Europe Halles". Dit zijn allemaal voorbeelden van succesvolle samenwerking met gemeenten waarvoor de culturele en creatieve sector heel belangrijk is.

De resultaten van de Monitor belichten waar de steden goed in zijn en waar ruimte is voor verbetering. Uit de resultaten blijkt ook dat de steden die het best presteren niet noodzakelijk in alles de beste in zijn, maar eerder over belangrijke troeven beschikken op verschillende gebieden.

Wat is de achtergrond van het EU-cultuurbeleid?

Sinds de vaststelling van de eerste Europese agenda voor cultuur in het licht van de mondialisering (2007) heeft cultuur een steeds belangrijkere plaats in het beleid van de Europese Unie verworven. De transversale dimensie van cultuur en creativiteit draagt bij tot slimme, inclusieve en duurzame groei en is een katalysator van innovatie in de bredere economie, zoals in verschillende EU-beleidsdocumenten is erkend, bijvoorbeeld in de mededeling inzake steun aan de culturele en creatieve sectoren ten behoeve van groei en banen in de EU (2012), de mededeling over cultureel erfgoed (2014) of de resolutie van het Europees Parlement over een coherent EU-beleid voor de culturele en creatieve sector (2016).

Zoals bepaald in het EU-werkplan voor cultuur 2015-2018, heeft een van de vier prioritaire gebieden betrekking op de culturele en creatieve sector, met name de rol van de creatieve economie ter bevordering van innovatie.

Wat is het hoofddoel van de Monitor van culturele en creatieve steden?

Het blijft moeilijk om zonder gemeenschappelijke definities of maatstaven de culturele en creatieve troeven in kaart te brengen en de waarde en impact daarvan in heel Europa systematisch en vergelijkbaar te meten, in het bijzonder op stedelijk niveau.

Het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek (JRC), de interne wetenschappelijke dienst van de Commissie, heeft de "Monitor van culturele en creatieve steden" ontwikkeld om dit gebrek aan informatie weg te nemen. Het voorziet in een gemeenschappelijke gegevensbank over cultuur en creativiteit op stedelijk niveau met als doel:

  • beleidsmakers ondersteuning te bieden om sterke punten vast te stellen, hun stad systematisch met andere steden te vergelijken en daarvan te leren, en de effecten van hun beleid te beoordelen;
  • het belang van cultuur en creativiteit voor de verbetering van de sociaaleconomische vooruitzichten en veerkracht onder de aandacht te brengen;
  • nieuw onderzoek en een nieuwe aanpak in de studie van de rol van cultuur en creativiteit in steden aan te moedigen.

De algemene doelstelling van de Monitor van culturele en creatieve steden is om zowel het publiek als de beleidsmakers aan te moedigen het belang van cultuur en creativiteit in de huidige samenleving ten volle te erkennen en investeringen voor de bevordering van cultuur en creativiteit aan te trekken.

Wat meet de Monitor?

De eerste editie van de Monitor van culturele en creatieve steden maakt het mogelijk de prestaties van 168 "culturele en creatieve steden" in Europa in vergelijking met andere steden te monitoren en te beoordelen door middel van kwantitatieve en kwalitatieve gegevens.

De kwantitatieve informatie wordt weergegeven aan de hand van 29 indicatoren die betrekking hebben op negen dimensies van drie belangrijke aspecten van de culturele, sociale en economische vitaliteit van steden:

  • de culturele vitaliteit meet de culturele "hartslag" van een stad in termen van culturele infrastructuur en deelname aan cultuur;
  • de creatieve economie geeft aan hoe de culturele en creatieve sector bijdraagt tot de werkgelegenheid, het scheppen van banen en de innovatieve kracht van een stad;
  • de stimulerende omgeving verwijst naar de materiële en immateriële troeven die steden helpen om creatief talent aan te trekken en de culturele betrokkenheid te bevorderen.

Figuur 1. Conceptueel kader en indicatoren van de Monitor van culturele en creatieve steden

De kwaliteitscomponent omvat de voornaamste feiten en uitingen van het culturele en creatieve leven van steden, gaande van de belangrijkste culturele plekken, kunstencentra en live-evenementen tot de ontwikkeling van beleidsstrategieën en infrastructuur (zoals fondsen, fiscale prikkels, creatieve kweekvijvers, fablabs, namelijk kleinschalige werkplaatsen voor digitale productie, waar het juiste materiaal aanwezig is om met digitale productie te experimenteren - 3D-printen, frezen enz. -, waar mensen in het echt of virtueel via internet samenkomen en speelgoed, experimentele ontwerpen en ander materiaal creëren). Deze tonen de inzet van een stad aan in de ondersteuning van cultuur en creativiteit.

Figuur 2. De "ideale" culturele en creatieve stad

De resultaten laten zien waar de steden goed in zijn (om hen bijvoorbeeld te helpen hun strategieën voor slimme specialisatie te versterken) en waar ruimte is voor verbetering, door van soortgelijke steden te leren. De Europese verscheidenheid voorziet dan ook in een leerplatform voor steden die een cultureel dynamisch en creatief ecosysteem willen ontwikkelen.

In welke zin beschikken kleine steden over meer cultuur dan grote?

De controle van de gegevens gebeurde in een aantal stappen. De indicatoren per hoofd van de bevolking uitdrukken, is er een van. Deze aanpak is in de eerste plaats bedoeld om de verschillende steden met elkaar te kunnen vergelijken, maar beloont ook steden met een groter cultureel en creatief vermogen per inwoner. Daarom kunnen kleinere steden een hogere score behalen dan grotere (en vaak onweerlegbaar rijke en dynamische) steden. Limerick in Ierland, bijvoorbeeld, scoort op musea beter dan zeg maar Lissabon of Parijs. Om misverstanden te vermijden: de belangstellende gebruikers wordt verzocht soortgelijke steden als referentiekader te gebruiken. Het onlineplatform biedt gebruikers de mogelijkheid om de resultaten uitgaande van een vergelijkbaar bevolkingsaantal en soortgelijke arbeidsparticipatie en welvaart te verkennen. Het polycentrische patroon van de "culturele vitaliteit", met sterke hoofdsteden en andere steden in vele delen van Europa, geeft blijk van de kracht van steden van verschillende grootte, met inbegrip van kleinere of minder centraal gelegen stedelijke gebieden van Europa, om gekwalificeerde en creatieve personen aan te trekken en te behouden.

Hoe zijn de steden geselecteerd?

168 steden zijn geselecteerd op basis van drie meetbare en vergelijkbare criteria die consequent op een brede en uiteenlopende groep van steden in Europa kunnen worden toegepast (zie bijlage I bij het verslag):

  • 93 steden die ten laatste in 2019 Culturele Hoofdstad van Europa zijn geweest of zullen zijn of die op de shortlist staan om dat ten laatste in 2021 te worden;
  • 22 creatieve steden van de Unesco (met inbegrip van de meest recente winnaars in 2015) - met uitsluiting van de culturele hoofdsteden van Europa;
  • 53 steden die ten minste twee internationale culturele festivals organiseren die regelmatig en ten minste tot 2015 plaatsvinden.

Alle hoofdsteden van de 30 landen waarop de Monitor betrekking heeft (EU plus Noorwegen en Zwitserland) zijn ook geselecteerd.

13 steden zijn in de Monitor, maar niet in het uiteindelijke klassement opgenomen omdat zij niet aan het criterium van gegevensdekking hebben voldaan: ten minste 45 % gegevensdekking op indexniveau en ten minste 33 % voor de subindexcijfers van "culturele vitaliteit" en "creatieve economie".

Het klassement en de analyse zijn daarom altijd gebaseerd op een totaal van 155 steden, maar voor de volledige steekproef van 168 steden wordt in kwalitatieve gegevens voorzien.

De geselecteerde groep steden wordt echter niet geacht volledig of definitief te zijn. Vele andere steden kunnen zich duidelijk ook inzetten voor het bevorderen van kunst, cultuur en verwante creatieve activiteiten en beroepen om hun sociaaleconomische doelstellingen te bereiken. Steden kunnen bijvoorbeeld ambitieuze culturele strategieën hebben vastgesteld of op cultuur gebaseerde stadsvernieuwingsprojecten hebben opgestart.

Hoe ziet de toekomst van de Monitor eruit?

Dit instrument is een eerste stap om beter te meten en begrijpen hoe verschillende culturele en creatieve steden in heel Europa functioneren en presteren, op basis van een momentopname van de afgelopen jaren.

De Monitor van 2017 is een goed uitgangspunt, maar zal naar verwachting om de twee jaar worden bijgewerkt om conceptueel en statistisch voortdurend up-to-date te blijven voor alle landen en steden en de voortgang te kunnen volgen. Het JRC-team is met name reeds "big data"-bronnen aan het verkennen die het vermogen van de Monitor vergroten om zicht te krijgen op informele culturele ontmoetingsruimtes - bijvoorbeeld op culturele verenigingen. Google Maps en OpenStreetMap bijvoorbeeld zijn bronnen die dit soort informatie kunnen verstrekken.

Bovendien zal in de loop van 2018 een app worden uitgebracht om de profielen van de culturele en creatieve steden aan te vullen met feiten en meningen van burgers over "verborgen schatten" van de steden.

Is er ruimte voor nieuwe steden in de volgende uitgave?

Sommige Europese steden die ten minste aan een van de drie selectiecriteria voldoen, zijn in 2017 omwille van een lage gegevensdekking niet in de Monitor van culturele en creatieve steden opgenomen. Sommige daarvan kunnen in toekomstige edities worden opgenomen, als er meer gegevens beschikbaar zijn. Meer in het algemeen is de Monitor van culturele en creatieve steden een open instrument: elke stad krijgt de mogelijkheid haar prestaties op het gebied van cultuur en creativiteit te monitoren. Hoewel de drie selectiecriteria een pragmatisch uitgangspunt vormen voor de selectie van een eerste steekproef, stelt het onlineplatform gebruikers in staat nieuwe gegevens in te voeren of het gewicht van de dimensies en subindexcijfers te wijzigen om beter weer te geven wat lokaal van groot belang is.

Meer informatie

Persbericht

MEMO/17/1804

 

Contactpersoon voor de pers:

Voor het publiek: Europe Direct per telefoon 00 800 67 89 10 11 of e-mail