Vragen en antwoorden: Strategie voor de rechten van personen met een handicap 2021-2030
Waarom heeft de Europese Unie een nieuwe strategie voor de rechten van personen met een handicap nodig?
Ondanks alle inspanningen lopen personen met een handicap nog steeds een groter risico op armoede en sociale uitsluiting dan personen zonder handicap. De toegang tot gezondheidszorg, een leven lang leren, werkgelegenheid en recreatieve activiteiten blijft moeilijk, de participatie in het politieke leven is beperkt en personen met een handicap worden nog steeds gediscrimineerd. Bovendien heeft de COVID-19-pandemie de bestaande ongelijkheden verergerd.
De afgelopen tien jaar heeft de Europese strategie inzake handicaps 2010-2020 de steun voor personen met een handicap hoog op de agenda geplaatst en heeft zij onder meer geleid tot verbeteringen op het gebied van toegankelijkheid, bewustmaking, onderwijs en opleiding, sociale bescherming en gezondheid.
Overeenkomstig het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie en het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, waarin gelijkheid en non-discriminatie als hoekstenen van het EU-beleid zijn vastgelegd, was de strategie het belangrijkste instrument voor de Europese Unie om uitvoering te geven aan het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap (UNCRPD), waarbij zowel de Europese Unie als alle EU-lidstaten partij zijn.
Om verdere vooruitgang te boeken wat de volledige participatie van personen met een handicap betreft, zal de nieuwe en versterkte strategie voor de rechten van personen met een handicap 2021-2030 als leidraad dienen voor het optreden van de lidstaten en de EU-instellingen. Hierbij zal worden voortgebouwd op de resultaten van de afgelopen tien jaar en zullen oplossingen voor de toekomstige uitdagingen worden geboden. De nieuwe strategie zal bijdragen tot de verwezenlijking van de prioriteiten van voorzitter Von der Leyen om een Unie van gelijkheid tot stand te brengen en uitvoering te geven aan de Europese pijler van sociale rechten.
Wat is het doel van de strategie?
De strategie voor de rechten van personen met een handicap 2021-2030 is bedoeld om de diverse uitdagingen aan te pakken waarmee personen met een handicap worden geconfronteerd. Zij is erop gericht om zowel op EU-niveau als op het niveau van de lidstaten vooruitgang te boeken op alle gebieden waarop het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap betrekking heeft.
De bedoeling is ervoor te zorgen dat personen met een handicap in Europa, ongeacht hun geslacht, ras of etnische afstamming, godsdienst of overtuiging, leeftijd of seksuele geaardheid:
-
-hun mensenrechten genieten,
-
-gelijke kansen krijgen,
-
-gelijke toegang hebben tot participatie in de samenleving en de economie,
-
-kunnen bepalen waar, hoe en met wie zij wonen,
-
-zich binnen de EU kunnen verplaatsen, ongeacht hun speciale behoeften,
-
-niet langer worden gediscrimineerd.
Waarom is toegankelijkheid belangrijk voor de inclusie van personen met een handicap en wat doet de Commissie om dit te verwezenlijken?
Het is onmogelijk om op voet van gelijkheid met anderen deel te nemen aan de samenleving wanneer je fysieke of virtuele omgeving niet toegankelijk is.
Dankzij het solide rechtskader van de EU (bv. de Europese toegankelijkheidswet, de richtlijn inzake webtoegankelijkheid, passagiersrechten) hebben personen met een handicap betere toegang tot vervoer, gebouwen, informatie op papier en online, (elektronische) audiovisuele media en communicatie, en tot andere producten en diensten.
Toch is er op veel gebieden nog steeds niets geregeld op EU-niveau en is de toegankelijkheid van gebouwen, openbare ruimten en sommige vervoerswijzen variabel. Ontoegankelijke informatie en diensten kunnen voor personen met een handicap leiden tot isolatie. Daarom zal de Europese Commissie in 2022 een Europees kenniscentrum “AccessibleEU” opzetten om een kennisbasis op te bouwen met informatie en goede praktijken op het gebied van toegankelijkheid in alle sectoren.
Hoe zal de strategie personen met een handicap helpen bij de uitoefening van hun EU-rechten?
Personen met een handicap hebben evengoed als ieder ander het recht om naar een ander EU-land te verhuizen of deel te nemen aan het politieke leven. Wanneer zij naar een ander EU-land verhuizen, wordt de invaliditeitsstatus van personen met een handicap echter niet altijd erkend, wat problemen oplevert voor toegang tot uitkeringen of diensten. Voortbouwend op de ervaring die is opgedaan met het proefproject rond de EU-gehandicaptenkaart dat in acht landen loopt en met de Europese parkeerkaart, zal de Europese Commissie voorstellen een EU-gehandicaptenkaart in te voeren om de wederzijdse erkenning van de invaliditeitsstatus in alle 27 lidstaten te vergemakkelijken.
Volledige politieke participatie zoals vereist door het VN-Verdrag houdt in dat personen met een handicap op voet van gelijkheid met anderen kunnen stemmen en zich kandidaat kunnen stellen voor politieke verkiezingen. In de praktijk ondervinden veel personen met een handicap moeilijkheden bij de uitoefening van hun rechten als gevolg van beperkte toegankelijkheid (bv. een gebrek aan informatie en communicatie in gebarentaal) of als gevolg van beperkingen in hun handelingsbekwaamheid. Zoals aangekondigd in het verslag over het burgerschap 2020, zal de Commissie samenwerken met de lidstaten, onder meer via specifieke besprekingen in het Europese samenwerkingsnetwerk voor verkiezingen en in het Europees Parlement, om de politieke rechten van personen met een handicap op voet van gelijkheid met anderen te waarborgen. In 2023 zal de Europese Commissie richtsnoeren uitbrengen over de participatie van personen met een handicap in het verkiezingsproces. Zij zal tevens inclusieve democratische participatie ondersteunen, ook voor personen met een handicap, via het nieuwe programma inzake burgerschap, gelijkheid, rechten en waarden.
Hoe zal de strategie de levenskwaliteit en autonomie van personen met een handicap verbeteren?
De Europese Commissie zal de lidstaten uiterlijk in 2023 richtsnoeren verstrekken over zelfstandig wonen en inclusie in de samenleving. In 2024 zal de Commissie met de lidstaten samenwerken om een Europees kwaliteitskader voor uitmuntende sociale diensten voor personen met een handicap in te voeren.
Slechts 50 % van de personen met een handicap heeft een baan, tegenover 75 % van de personen zonder handicap. De Commissie roept de lidstaten op het potentieel van personen met een handicap te benutten en hun positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. De Commissie zal streven naar samenwerking met organisaties die personen met een handicap vertegenwoordigen om een pakket te ontwikkelen om betere resultaten van personen met een handicap op de arbeidsmarkt te behalen. Voorts worden in de strategie maatregelen voorgesteld om de sociale bescherming van personen met een handicap te vergroten en (potentiële) sociale ondernemers met een handicap te ondersteunen.
Hoe zal de strategie gelijke participatie en non-discriminatie bevorderen?
Personen met een handicap hebben het recht om gelijke kansen te krijgen en om niet het slachtoffer van discriminatie en geweld te worden. Toch voelt 52 % van de personen met een handicap zich gediscrimineerd en lopen personen met een handicap een groter risico slachtoffer te worden van geweld en misbruik in hun thuisomgeving of in een instelling. 20 % van de jongeren met een handicap verlaat de school vroegtijdig, tegenover 10 % van de jongeren zonder handicap.
De strategie is erop gericht personen met een handicap te beschermen tegen elke vorm van discriminatie en geweld. Zij omvat acties die de toegang tot justitie en gezondheidszorg verbeteren en de participatie van personen met een handicap in kunst en cultuur, recreatie, vrijetijdsbesteding, sport en toerisme versterken. De Europese Commissie roept de lidstaten op inclusieve scholen in te richten, die als referentie kunnen dienen voor inclusief en innovatief onderwijzen en leren in de hele EU. De Commissie zal ook richtsnoeren opstellen over de toegang tot gezondheidszorg op basis van inclusieve, toegankelijke, patiëntgerichte gezondheidszorg en vrijwillige en geïnformeerde toestemming.
Hoe zal de strategie de rechten van personen met een handicap over de hele wereld verbeteren?
Volgens het World report on disability heeft ongeveer 15 % van de wereldbevolking enige vorm van een handicap. De Europese Commissie bevordert de rechten van personen met een handicap in haar internationaal beleid. In 2021 zal de Commissie haar instrumenten voor “een op rechten gebaseerde en alle mensenrechten omvattende aanpak voor de ontwikkelingssamenwerking van de EU” actualiseren om in externe acties alle ongelijkheden, met inbegrip van discriminatie van personen met een handicap, aan te pakken.
De EU zal een strategische dialoog ontwikkelen met andere staten die partij zijn bij of ondertekenaar zijn van het VN-Verdrag, alsook met andere regionale organisaties. In het kader van deze strategie zullen gestructureerde dialogen worden georganiseerd en zal de samenwerking op het gebied van toegankelijkheid en werkgelegenheid worden versterkt.
Hoe zullen kwesties inzake handicaps in het EU-beleid worden geïntegreerd?
De Europese Commissie roept alle EU-instellingen en -agentschappen op om kwesties inzake handicaps op te nemen in hun beleid en acties, en om personen met een handicap en hun belangenorganisaties gedurende het hele beleidsvormingsproces te raadplegen.
Daarnaast zal de Europese Commissie de coördinatie op EU-niveau van de uitvoering van het VN-Verdrag versterken. De Europese Commissie roept alle EU-instellingen, -organen, -agentschappen en -delegaties op om coördinatoren voor personen met een handicap aan te wijzen en zal bijeenkomsten op hoog niveau organiseren en samenwerken met de roulerende voorzitterschappen van de Raad om ervoor te zorgen dat handicaps hoog op de beleidsagenda van de EU blijven staan.
Om de doelstellingen van de strategie te verwezenlijken, is een sterke inzet van de lidstaten onontbeerlijk. De strategie versterkt de samenwerking tussen de lidstaten en de belanghebbenden door de oprichting van een platform voor personen met een handicap in 2021.
Er is EU-financiering beschikbaar om lidstaten die maatregelen voor inclusie nemen te ondersteunen via de faciliteit voor herstel en veerkracht en de langetermijnbegroting van de EU.
Hoe zullen de EU-instellingen het goede voorbeeld geven?
De Commissie zal een vernieuwde HR (human resources)-strategie aannemen om diversiteit en inclusie te stimuleren, ook wat betreft handicaps, en zij roept de andere EU-instellingen op om dit ook te doen. Daarnaast zal de Europese Commissie de toegankelijkheid van haar gebouwen, digitale omgevingen en communicatie blijven verbeteren.
Meer informatie
Gemakkelijk leesbare versie: Strategie voor personen met een handicap 2021-2030
Persbericht: Strategie voor de rechten van personen met een handicap 2021-2030
Informatieblad: Strategie voor de rechten van personen met een handicap 2021-2030
Meer informatie over EU-initiatieven voor personen met een handicap