Vragen en antwoorden: beveiligde connectiviteit
Waarom stelt de Commissie een initiatief voor veilige connectiviteit voor?
De werking van onze economie en onze veiligheid zijn in toenemende mate afhankelijk van veilige en veerkrachtige connectiviteit. De digitale hyperconnectiviteit en technologische transformatie leiden tot een ongekende toename van de vraag naar diensten die afhankelijk zijn van geavanceerde technologieën. Er is ook een ongekende vraag naar satellietcommunicatiediensten, terwijl de nieuwe technologische vooruitgang nieuwe eisen stelt aan de veiligheid van onze communicatiesystemen en heeft geleid tot oplossingen met lage latentie. Als gevolg van deze technologische vooruitgang zien we dat er buiten de EU, onder andere in de VS, China en Rusland, diverse door de overheid gesteunde of gesubsidieerde megaconstellaties ontstaan. Tegelijkertijd vormen zowel de geopolitieke context als cyber- en hybride dreigingen nog meer redenen voor bezorgdheid over veiligheid en veerkracht.
Er is dus een discrepantie tussen deze snel veranderende overheidsbehoeften en de beschikbare EU-oplossingen - zowel op nationaal als op Europees niveau - op het gebied van veilige, betrouwbare en gediversifieerde satellietcommunicatiediensten, die met name mogelijk worden gemaakt door de technologische vooruitgang inzake lage en middelhoge omloopbanen.
Deze veiligheidsgerelateerde oplossingen moeten Europees zijn om een gegarandeerde en onbeperkte toegang te waarborgen: zo vermijden we afhankelijkheid van derde landen en versterken we de veerkracht van onze waardeketens.
Tegelijkertijd is er een tekort aan beschikbare frequenties en orbitale posities als gevolg van de dramatische toename van megaconstellaties. Het uitblijven van tijdige maatregelen op EU-niveau zou ook het concurrentievermogen van de EU-industrie in belangrijke technologieën en markten in gevaar brengen.
Het initiatief zal gebruik kunnen maken van de deskundigheid van de Europese ruimtevaartindustrie, zowel van de gevestigde industriële spelers als van het ecosysteem van de Nieuwe Ruimte. Wereldwijde satellietconnectiviteit is nu van strategisch belang geworden voor de beveiliging, veiligheid en veerkracht van de EU en haar lidstaten.
Wat is het doel van dit initiatief?
De doelstelling van dit voorstel is om een veilig en autonoom, in de ruimte gestationeerd connectiviteitssysteem te ontwikkelen dat gegarandeerde en veerkrachtige satellietcommunicatie waarborgt, met name met het oog op:
-
-het waarborgen van de beschikbaarheid op lange termijn voor overheidsgebruikers van betrouwbare, veilige en kosteneffectieve satellietcommunicatiediensten wereldwijd waarmee de bescherming van kritieke infrastructuur, bewaking, externe acties en crisisbeheer wordt ondersteund zodat de veerkracht van de lidstaten wordt vergroot;
-
-het mogelijk maken van commerciële toegang tot snelle breedband in heel Europa, het wegwerken van dode zones, het waarborgen van coherente connectiviteit op het hele grondgebied van de lidstaten en het zorgen voor connectiviteit in geografische gebieden van strategisch belang, zoals het Noordpoolgebied en Afrika.
De doelstellingen van het initiatief zijn met name:
-
-het ontwikkelen, bouwen en exploiteren van een geavanceerd, in de ruimte gestationeerd multiorbitaal connectiviteitssysteem dat voortdurend wordt aangepast aan de evolutie van de vraag naar satellietcommunicatie van de overheden, rekening houdend met de bestaande en toekomstige activa van de lidstaten;
-
-het aanvullen van de pool van capaciteiten en diensten van de Unie voor satellietcommunicatie en de in artikel 67 van Verordening (EU) 2021/696 bedoelde grondsegmentinfrastructuur voor GOVSATCOM integreren;
-
-het bijdragen tot cyberweerbaarheid tegen cyber- en elektromagnetische bedreigingen en operationele cyberbeveiliging, en de Europese ruimte-infrastructuur voor kwantumcommunicatie-(EuroQCI) integreren om een veilige transmissie van cryptografische sleutels mogelijk te maken;
-
-het verbeteren van de veerkracht van de telecommunicatie-infrastructuur van de Unie;
-
-het verbeteren en uitbreiden van de capaciteiten en diensten van andere onderdelen van het ruimtevaartprogramma van de Unie;
-
-het stimuleren van de ontwikkeling van innovatieve en disruptieve technologieën, en het ecosysteem van de Nieuwe Ruimte gebruiken; en
-
-het scheppen van een gunstig klimaat voor de verdere ontwikkeling van snelle breedband en naadloze connectiviteit in heel Europa.
Een belangrijk aspect is de complementariteit van het initiatief met de bestaande infrastructuur voor terrestrische connectiviteit, waaraan ook de “laatste kilometer” wordt toegevoegd, en het bieden van een hoge mate van redundantie.
Wat zijn de praktische toepassingen van het systeem?
Dit initiatief zal mobiele en vaste breedbandtoegang bieden, satelliettrunking voor B2B-diensten, satelliettoegang voor de vervoersector, versterkte netwerken via satelliet en breedband en cloudgebaseerde diensten via satelliet. Het kan edgecomputing, het internet der dingen, zelfrijdende auto's, e-gezondheid, slim werken en slim onderwijs, connectiviteit in het vliegtuig, maritieme connectiviteit en slimme landbouw ondersteunen.
Naast deze toepassingen wordt het gebruik nog verder uitgebreid, in drie hoofdpijlers: i) bewaking, ii) crisisbeheersing, iii) verbinden en beschermen van belangrijke infrastructuren. Enkele voorbeelden:
-
i)bewaking van grenzen, maritieme en afgelegen gebieden; op afstand bestuurde luchtvaartuigsystemen; dekking van het Noordpoolgebied; ruimtebewaking en aanvulling op militaire missies;
-
ii)civiele bescherming; GBVB/GVDB en nationale missies; humanitaire hulp; telegeneeskunde; en opsporing en redding bij maritieme noodsituaties;
-
iii)institutionele veilige communicatie zoals ambassades, Europol enz.; beheer van lucht-, weg- en spoorweginfrastructuur; besturing en controle van slimme netwerken op het gebied van energie, financiën, gezondheid enz.; de verbetering van Galileo en het doorgeven van Copernicus-gegevens.
Wat is er nu nieuw ten opzichte van bestaande systemen?
Overheden, burgers en EU-instellingen worden steeds afhankelijker van connectiviteit. Hun toenemende en veranderende behoeften vereisen betere beveiligingsoplossingen, een lage latentie en een grotere bandbreedte, en daarom moet de toegang tot veerkrachtige oplossingen worden gewaarborgd door middel van innovatieve technologie, met inbegrip van het ecosysteem van de Nieuwe Ruimte. Het beoogde systeem zal dus technologisch trendsettend zijn.
Een van de belangrijkste verschillen zal beveiliging zijn: er zal worden gesteund op kwantumcryptografie via EuroQCI, en cyberbeveiliging zal worden verbeterd door de infrastructuur te benaderen volgens het beginsel “security-by-design”.
Een ander belangrijk verschil met bijvoorbeeld GOVSATCOM ligt in de exploitatie van multiorbitale afgeleide capaciteiten, met name van nieuwe LEO-satellieten die kunnen beantwoorden aan i) de kwalitatieve behoeften van lage latentie en ii) de behoefte aan wereldwijde dekking.
Wat is de tijdlijn van het initiatief?
Bij de vaststelling van het programma zal een geleidelijke aanpak worden gevolgd waarbij wordt gestreefd naar kwaliteit. De initiële ontwikkeling en uitrol zou vanaf 2023 van start kunnen gaan; verlening van initiële diensten en het testen van kwantumcryptografie in de omloopbaan tegen 2025; en tegen 2028 de volledige uitrol met geïntegreerde kwantumcryptografie waardoor volledige dienstverlening mogelijk wordt.
Wat zijn de gevolgen voor de begroting?
Naar schatting zullen de totale kosten 6 miljard euro bedragen. De Unie zal in de periode van 2022 tot en met 2027 2,4 miljard euro in lopende prijzen aan het programma bijdragen.
De financiering zal afkomstig zijn uit verschillende bronnen van de publieke sector (EU-begroting, bijdragen van de lidstaten en het ESA) en investeringen van de particuliere sector.
De EU-financiering zal zodanig worden opgezet dat zij de uitvoering van de bestaande ruimtecomponenten van de EU-ruimtevaartverordening, met name Galileo en Copernicus, niet ondermijnt.
Hoe? Wat zijn de opties voor de uitvoering?
De voorkeursoptie is een publiek-privaat partnerschap (PPP) omdat de rechtstreekse betrokkenheid van de particuliere sector enerzijds de vereiste veilige, veerkrachtige en innovatieve overheidsdiensten biedt en anderzijds een gunstig klimaat schept voor de verdere ontwikkeling van snelle breedband en naadloze connectiviteit in heel Europa, waarbij dode communicatiezones worden weggewerkt, coherente connectiviteit op het hele grondgebied van de lidstaten wordt gewaarborgd en wordt gezorgd voor connectiviteit in geografische gebieden van strategisch belang, zoals Afrika en het Noordpoolgebied.
Via een concurrerende aanbestedingsprocedure kan de Commissie een concessieovereenkomst sluiten om de vereiste oplossing te vinden en de belangen van de Unie en de lidstaten te beschermen. De betrokkenheid van het bedrijfsleven door middel van een PPP stelt de particuliere partner in staat de infrastructuur van het programma aan te vullen met extra capaciteiten door middel van aanvullende eigen investeringen.
Het is belangrijk om op te merken dat de markt voor satellietcommunicatie voor commerciële diensten reeds stevig verankerd is. De Commissie zal er daarom in het kader van het PPP bijzonder op letten dat commerciële investeringen niet worden verdrongen en in de contractvoorwaarden zal rekening worden gehouden met het risiconiveau dat de particuliere sector op zich neemt. De rol van de publieke sector zal op passende wijze tot uiting komen in de toekomstige bestuursstructuur, met bijzondere aandacht voor de veiligheid van de infrastructuur en een sterke beheersing van de kosten, het tijdschema en de prestaties.
De Commissie zal de programmabeheerder zijn voor de vaststelling van en het toezicht op de concessie. Het EU-Agentschap voor het ruimtevaartprogramma zal worden belast met de verlening van overheidsdiensten en het Europees Ruimteagentschap zal worden belast met het toezicht op de ontwikkelings- en valideringsactiviteiten.
Wat zijn de voordelen van een publiek-privaat partnerschap (PPP)?
De belangrijkste voordelen zijn:
-
-optimalisering van de kosten, d.w.z. de aankoop van een systeem tegen lagere kosten, waarbij de Unie de ontwerp-, ontwikkelings- en uitrolrisico's deelt met de particuliere exploitant;
-
-de concurrentie maakt innovatieve oplossingen mogelijk tijdens het concessieproces, met name door de betrokkenheid van het industriële ecosysteem van de Nieuwe Ruimte, en versterkt het concurrentievermogen van de EU-industrie. Om de veiligheid en beschikbaarheid van de overheidsdiensten te waarborgen, zal de Unie eigenaar zijn van het deel van de systeeminfrastructuur dat verband houdt met de veiligheid;
-
-de concessiehouder(s) exploiteren het systeem ook voor commerciële diensten, waardoor extra voordelen ontstaan voor de downstreamsector; door het delen van de ontwikkelings- en uitrolkosten voor componenten die zowel voor de overheids- als de commerciële infrastructuur worden gebruikt en door het delen van de operationele kosten, worden de capaciteiten in hoge mate gemeenschappelijk benut.
De Europese burgers zouden ook baat hebben bij de betere operationele prestaties wat het type, de verscheidenheid en de kwaliteit van de aangeboden diensten betreft.
Hoe worden bedrijven, kleine, middelgrote en micro-ondernemingen hierbij betrokken?
De ruimtevaartindustrie, met inbegrip van de Nieuwe Ruimte, zal innovatie bevorderen op het gebied van ruimtevaarttechnologieën upstream, lanceersystemen en downstreamtoepassingen die deze bedrijven in staat zullen stellen hun mondiale concurrentievermogen te vergroten.
De industrietak van de Nieuwe Ruimte zal tijdens de ontwikkelings- en uitrolfase met technologische innovatie kunnen bijdragen aan het programma, waarbij het verlenen van diensten tijdens de exploitatiefase mogelijk zal zijn via de concessieovereenkomst.
De aanbesteding moet ook zorgen voor effectieve en transparante concurrentie, de autonomie van de EU op technologisch gebied versterken en ervoor zorgen dat de vereisten inzake beveiliging en continuïteit en betrouwbaarheid van de dienstverlening worden nageleefd.
Ook de betrokkenheid van de digitale industrie is zeer belangrijk. De exploitatie van een dergelijk systeem zal de telecommunicatie-exploitanten in staat stellen te profiteren van de toegenomen capaciteit en betrouwbare en veilige diensten. Bovendien zullen retaildiensten dankzij de commerciële dimensie meer privégebruikers in de hele EU kunnen bereiken.
Alle andere bedrijven zullen profiteren van veilige en betrouwbare connectiviteit, waardoor zij nieuwe diensten kunnen aanbieden die minder kwetsbaar zijn voor cyberdreigingen en verstoringen van de dienstverlening.
Kunnen niet-EU-partijen aan het initiatief deelnemen?
In overeenstemming met de doelstelling om beveiligde gouvernementele satellietcommunicatiediensten aan te bieden, zal het geplande, in de ruimte gestationeerde beveiligde connectiviteitssysteem van de EU een strategische aanwinst zijn met geopolitieke implicaties. Het is de bedoeling dat Europa minder afhankelijk wordt van niet-Europese oplossingen.
De behoeften van de overheidsgebruikers vereisen een gegarandeerde en onbeperkte toegang tot beveiligde connectiviteitsdiensten. Daarom zou elke kritieke afhankelijkheid van satellietcommunicatie-infrastructuur van buiten de EU schadelijk zijn voor de integriteit, veerkracht en duurzaamheid van de activiteiten van de Unie.
Derde landen of een internationale organisatie kunnen deelnemen aan het programma op basis van het sluiten van een internationale overeenkomst (artikel 218 VWEU). Er zijn gedetailleerde bepalingen voor deze deelname, afhankelijk van de band die deze derde landen met de Unie hebben.
In principe kunnen derde landen en internationale organisaties toegang hebben tot de beveiligde connectiviteitsdiensten van de Unie indien zij een internationale overeenkomst sluiten (artikel 218 VWEU) en voldoen aan de bescherming van gerubriceerde informatie zoals vastgelegd in de ruimtevaartverordening van de Unie (artikel 43).
Meer informatie
Persbericht over het ruimtepakket
Informatieblad over beveiligde connectiviteit
Vragen en antwoorden over ruimteverkeersbeheer