Vragen en antwoorden over de Europese groene claims
Wat betekent dit voorstel voor de consumenten? Hoe zal het initiatief de consumenten beschermen tegen greenwashing?
94 % van de Europeanen zegt dat ze de bescherming van het milieu persoonlijk belangrijk vinden en 68 % is het ermee eens dat hun consumptiegedrag een negatieve invloed heeft op het milieu in Europa en de rest van de wereld (speciale Eurobarometer 501). Om de consumenten te beschermen is het belangrijk dat ze over betrouwbare en verifieerbare informatie kunnen beschikken.
Bedrijven die in de Europese Unie actief zijn, maken vaak gebruik van vrijwillige milieuclaims, waarbij deze claims niet of nauwelijks worden gestaafd. Dit kan echter tot “greenwashing” leiden: producten of processen worden milieuvriendelijker voorgesteld dan ze in werkelijkheid zijn. Dit is misleidend voor de consumenten en oneerlijk voor bedrijven die zich daadwerkelijk voor de bescherming van het milieu inzetten.
Uit een studie van de Commissie uit 2020 is gebleken dat 53,3 % van de onderzochte claims vaag, misleidend of ongegrond was en dat 40 % van de claims volledig ongefundeerd was. De enorme verscheidenheid aan “groene” labels (er zijn er ongeveer 230 geïdentificeerd) alleen al bleek het vertrouwen van de consument te ondermijnen, aangezien de degelijkheid en de betrouwbaarheid van de labels sterk uiteenlopen, wat tot veel scepsis leidt.
Het voorstel voor een richtlijn inzake groene claims wil greenwashing aanpakken door paal en perk te stellen aan valse voor de consumenten bestemde milieuclaims en door de proliferatie van door de overheid en particulieren gebruikte milieulabels een halt toe te roepen. Samen met het voorstel voor een richtlijn betreffende het versterken van de positie van de consument voor de groene transitie van maart 2022 zorgen de nieuwe regels voor duidelijkheid op het gebied van milieuclaims en ecolabels. Doel is de consumenten betrouwbare informatie te verstrekken over de milieuvriendelijkheid van de producten die ze kopen.
Bovendien zal ook het voorstel betreffende gemeenschappelijke regels ter bevordering van de reparatie van goederen (dat ook vandaag is aangenomen) tot duurzame consumptie bijdragen dankzij een aantal maatregelen om de reparatie van goederen te bevorderen en gemakkelijker en aantrekkelijker maken bij mogelijke defecten tijdens de levenscyclus van de goederen. Zoals blijkt uit het actieplan voor de circulaire economie, zijn beide voorstellen belangrijk om de doelstellingen van de circulaire economie te halen.
Welke soorten claims vallen onder dit voorstel?
De voorgestelde richtlijn inzake groene claims heeft betrekking op “groene claims” van bedrijven waarbij een positief milieueffect, een minder negatief effect, geen effect of mettertijd een verbetering wordt geclaimd of geïmpliceerd voor hun producten, diensten of wijze van organisatie. Krachtens het voorstel moeten deze groene claims - bijvoorbeeld “verpakking bestaat voor 30 % uit gerecycleerde kunststof”, “bijenvriendelijk sap”, “koolstofgecompenseerde rit” of “we beloven de CO2-emissies als gevolg van de productie van dit product tegen 2030 met 50 % te verminderen ten opzichte van 2020” - gefundeerd zijn en vooraf geverifieerd worden.
Het voorstel heeft betrekking op expliciete en vrijwillige claims van bedrijven ten behoeve van de consument die gaan over de milieueffecten of de milieuvriendelijkheid van een product of de handelaar zelf. Daarbij wordt met de hele “levenscyclus” rekening gehouden: van de grondstoffen tot het einde van de levensduur van het product.
In het voorstel komen ook milieulabels aan bod: doel is de proliferatie van door de overheid en particulieren gebruikte labels een halt toe te roepen en voor transparante en robuuste labels te zorgen.
Het voorstel heeft alleen betrekking op claims die momenteel niet onder andere EU-regels vallen: als de EU-wetgeving specifiekere regels hanteert met betrekking tot milieuclaims voor een bepaalde sector of productcategorie - bijvoorbeeld de EU-milieukeur, het energie-efficiëntielabel of het label voor biologische landbouw - hebben die regels voorrang op de regels van het voorstel.
Klimaatgerelateerde claims op basis van koolstofcompensaties of koolstofcredits zijn bijzonder gevoelig gebleken voor onduidelijkheid en dubbelzinnigheid en voor misleiding van consumenten. Dit heeft met name betrekking op milieuclaims dat producten of entiteiten “klimaatneutraal”, “koolstofneutraal”, “100 % CO2-gecompenseerd” of vergelijkbaar zijn. In het voorstel inzake groene claims wordt ook ingegaan op compensatieclaims. Bedrijven moeten de emissies vooral binnen hun eigen organisatie of in hun eigen waardeketen terugdringen. Wanneer van claims met betrekking tot het klimaat wordt gebruikgemaakt, moeten bedrijven transparant zijn over welk deel van die claims hun eigen activiteiten betreft en welk deel op het kopen van compensaties berust. Er zijn ook vereisten met betrekking tot de integriteit van de compensaties zelf en de correcte boekhoudkundige verwerking ervan.
Hoe zullen de groene claims worden geverifieerd en gehandhaafd?
Op grond van de voorgestelde richtlijn moeten de lidstaten ervoor zorgen dat bedrijven de minimumeisen inzake staving van claims en communicatie naleven wanneer ze op vrijwillige basis van groene claims gebruikmaken. De lidstaten moeten voor verificatie en handhaving door onafhankelijke en geaccrediteerde verificateurs zorgen, en wel als volgt:
-
-claims moeten met algemeen erkende wetenschappelijke gegevens worden gestaafd, waarbij de milieueffecten en eventuele onderlinge trade-offs worden vermeld;
-
-als producten of organisaties met andere producten en organisaties worden vergeleken, moeten deze vergelijkingen fair zijn en gebaseerd op gelijkwaardige gegevens;
-
-claims of labels waarbij wordt gebruikgemaakt van geaggregeerde scores van het totale milieueffect van het product op bijvoorbeeld de biodiversiteit, het klimaat, het waterverbruik en de bodem, zijn niet toegestaan, tenzij er EU-regels zijn vastgesteld.
-
-ecolabels moeten solide en betrouwbaar zijn en de proliferatie ervan moet worden beheerst Regelingen op EU-niveau moeten worden aangemoedigd, nieuwe overheidsregelingen die niet op EU-niveau zijn ontwikkeld, zijn niet toegestaan, en nieuwe particuliere regelingen zijn alleen toegestaan als ze ecologisch ambitieuzer zijn dan de bestaande regelingen en vooraf zijn goedgekeurd.
-
-ecolabels moeten transparant zijn, door derden zijn geverifieerd en regelmatig worden geëvalueerd.
Kunnen vertegenwoordigers van de consumenten collectieve actie ondernemen tegen handelaren die de nieuwe richtlijn niet naleven?
In het voorstel van de Commissie inzake groene claims is bepaald dat “bevoegde instanties” zoals consumentenorganisaties gerechtelijke stappen kunnen ondernemen om de collectieve belangen van consumenten te beschermen dankzij Richtlijn (EU) 2020/1828 (de richtlijn representatieve vorderingen). Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer een handelaar (impliciet of expliciet) van groene claims gebruikmaakt om wellicht ten onrechte te verzekeren dat een product aan de minimumeisen ter staving van dergelijke claims voldoet.
Hoe zal het voorstel bestaande initiatieven aanvullen en ondersteunen die de consument van een grotere inbreng bij de groene transitie verzekeren en misleidende praktijken aanpakken?
De richtlijn oneerlijke handelspraktijken is een transversaal instrument met betrekking tot een grote verscheidenheid van reclame- en verkooppraktijken tussen ondernemingen en consumenten. De richtlijn voorziet in een algemeen verbod op misleidende handelspraktijken (met inbegrip van misleidende groene claims), waarbij elk geval afzonderlijk wordt beoordeeld. De richtlijn wordt momenteel door het Europees Parlement en de Raad herzien op basis van het op 30 maart 2022 ingediende voorstel van de Commissie voor een richtlijn ter versterking van de positie van de consument voor de groene transitie. Dankzij het voorstel ter versterking van de positie van de consument is de richtlijn oneerlijke handelspraktijken beter toegerust om greenwashing doeltreffender te bestrijden, onder meer door specifieke en hardnekkige greenwashingpraktijken onder alle omstandigheden te verbieden en in een zwarte lijst van oneerlijke handelspraktijken op te nemen (“bijlage I” bij het voorstel).
Het voorstel van vandaag inzake groene claims vult de richtlijn oneerlijke handelspraktijken aan door specifieke regels vast te stellen voor het staven, verifiëren en communiceren van vrijwillige milieuclaims en ecolabels op de EU-markt. Cruciaal is dat het voorstel verificatievereisten oplegt voordat in de handel van claims kan worden gebruikgemaakt.
Welke gevolgen zullen de nieuwe regels hebben voor bedrijven in de EU?
Het voorstel van vandaag stelt minimumeisen met betrekking tot het staven, communiceren en verifiëren van claims vast voor bedrijven die van vrijwillige claims willen gebruikmaken.
Bedrijven moeten de betrouwbaarheid van hun vrijwillige milieuclaims waarborgen en hun claims op transparante wijze communiceren. Een onafhankelijke verificateur moet controleren of hun claims aan de eisen van de richtlijn beantwoorden. De verificateur geeft vervolgens een in de hele EU erkend conformiteitscertificaat af.
Dankzij deze gemeenschappelijke regels voor de interne markt van de EU levert het voorstel een concurrentievoordeel op voor bedrijven die zich daadwerkelijk inspannen om milieuvriendelijke producten, diensten en organisatiemethoden te ontwikkelen en hun impact op het milieu te verminderen.
Hierdoor zal ook het risico van juridische versnippering op de interne markt naar verwachting afnemen en kunnen bedrijven waarvan de claims door een geaccrediteerde verificateur zijn gecertificeerd, kosten besparen. Dankzij de geharmoniseerde en duidelijke regels kunnen bedrijven die grensoverschrijdend op de interne markt actief zijn, hun kosten verlagen en neemt de geloofwaardigheid van onze industrieën buiten de EU toe.
Welke gevolgen heeft het voorstel voor kleine en middelgrote ondernemingen?
Om te voorkomen dat het voorstel onevenredige gevolgen voor kleinere ondernemingen heeft in vergelijking met grotere ondernemingen, zijn micro-ondernemingen (minder dan tien werknemers en een omzet van minder dan twee miljoen euro) vrijgesteld van de verplichtingen van dit voorstel, tenzij ze de regels zelf willen toepassen.
Om kmo's aan te moedigen aan de groene transitie deel te nemen en van legitieme milieuclaims gebruik te maken, roept het voorstel de lidstaten op maatregelen te nemen om kmo's te helpen aan de vereisten te voldoen door de toegang tot financiële steun en organisatorische en technische bijstand te vergemakkelijken. Ook de Commissie zal bedrijven ondersteunen door financiering beschikbaar te stellen voor het verstrekken van gegevens ter ondersteuning van solide claims en voor de ontwikkeling van rekeninstrumenten voor kmo's.
Wat betekent het voorstel voor internationale handelspartners?
Bedrijven die buiten de EU gevestigd zijn en van vrijwillige voor consumenten in de EU bestemde milieuclaims gebruikmaken, moeten de eisen van de voorgestelde richtlijn naleven. Partners wereldwijd - en vooral bedrijven die actief zijn op de interne markt - worden zo aangemoedigd aan de groene transitie bij te dragen.
De geplande maatregelen voorzien onder meer in een verbod op nieuwe milieulabels van particuliere marktdeelnemers in de EU of van externe partners die op de EU-markt actief zijn, tenzij kan worden aangetoond dat ze een meerwaarde voor de EU-markt hebben in termen van milieuvriendelijkheid of milieueffecten. Dergelijke labels moeten bij de Commissie worden aangemeld en door de Commissie worden goedgekeurd.
Wat is het verband tussen het voorstel inzake milieuclaims en de EU-milieukeur?
De EU-milieukeur is het officiële vrijwillige label van de Europese Unie voor uitmuntendheid op milieugebied. Het label helpt consumenten te kiezen voor producten met een gegarandeerd en door onafhankelijke deskundigen geverifieerd gering milieueffect. De wetgeving van de Unie stelt eisen vast voor het verkrijgen en communiceren van de EU-milieukeur, met inbegrip van strikte criteria per productgroep die op solide wetenschappelijke basis zijn vastgesteld via een de transparante raadpleging van talrijke belanghebbenden en een certificering door onafhankelijke derden. Aangezien de EU-milieukeur reeds wordt gereguleerd door wetgeving van de Unie die de betrouwbaarheid van de keur waarborgt, valt het gebruik van de EU-milieukeur niet onder de regels van het voorstel inzake groene claims. Tegelijkertijd kan het voorstel inzake groene claims een impuls geven aan de EU-milieukeur en de verdere ontwikkeling ervan, aangezien nieuwe door de overheid ingevoerde labels niet zijn toegestaan en de lidstaten worden aangemoedigd samen te werken aan in de hele EU gebruikte labels, waarvan de EU-milieukeur een van de meest prominente is.
Wat is het verband tussen het voorstel inzake milieuclaims en het milieubeheer- en milieuauditsysteem (EMAS)?
Terwijl de EU-milieukeur het label voor uiterst milieuvriendelijke producten is, wil EMAS bedrijven milieuvriendelijker maken. Het milieubeheer- en milieuauditsysteem van de EU is het officiële voor bedrijven ontwikkelde systeem van de EU om de door onafhankelijke verificateurs gecontroleerde milieuvriendelijkheid van bedrijven te evalueren en te verbeteren. Dankzij EMAS verminderen bedrijven hun klimaat- en milieueffecten in het kader van hun dagelijks bedrijfsbeheer. Aangezien EMAS reeds wordt gereguleerd door wetgeving van de Unie die de betrouwbaarheid van het systeem waarborgt, valt de toepassing van het systeem niet onder de regels van het voorstel inzake milieuclaims.
Meer informatie
Voorstel voor een richtlijn inzake groene claims
Persbericht - Bevordering van reparatie en hergebruik
Vragen en antwoorden - Bevordering van reparatie en hergebruik
Bevordering van herstel en hergebruik - Website