2014 wordt spannend voor Europa
Voor de Europese verkiezingen komend voorjaar heeft de Europese Commissie nog een waslijst aan wensen. Zo wil Eurocommissaris Kroes als onderdeel voor het scheppen van een uniforme telecommarkt haar digitale agenda realiseren en wil de Commissie nog voor haar vertrek in oktober 2014 een vrijhandelsverdrag met de Verenigde Staten sluiten.
Daarnaast zijn er nog 23 andere priorititen, variërend van de bestrijding van de werkloosheid tot de creatie van een Europees Openbaar Ministerie. De verkiezingen zullen wel een remmende werking hebben en na de verkiezingen zal de aandacht gericht zijn op de vorming van de nieuwe Commissie en dan vooral wie de nieuwe voorzitter wordt.
Onze correspondent in Brussel Jan Werts geeft een blik vooruit, maar kijkt ook terug. 'Van de landen met financiële problemen begin 2013 is alleen Ierland er weer bovenop. Spanje doet zijn best, Italië en Portugal zijn onzekere spelers en Griekenland is nog steeds een groot risiso. Athene belooft in Brussel van alles, maar van de 135 beloofde maatregelen is nog niet de helft uitgevoerd. Frankrijk kan een probleem worden', vervolgt Werts en hij citeert vervolgens The Lisbon Council, een prestigiueze denktank die Frankrijk de 'zieke man van Europa' noemt: 'Frankrijk zit met te hoge loonkosten en ieder voorstel tot correctie stuit op verzet'. Ook verhoogt Frankrijk liever belastingen dan dat het structurele maatregelen neemt.
In 2014 moet de Bankenunie vorm krijgen. De Europese Centrale Bank (ECB) gaat toezicht houden op de 260 grootste Europese banken. Als er daarvan één omvalt wordt het heel moeilijk de euro nog overeind te houden. In tien jaar tijd moet de financiële sector voor een stroppenpot van 55 miljard euro zorgen. Maar wat te doen als in die tussentijd een bank omvalt? Jan Werts: ‘duidelijk is dat eerst de aandeelhouders, dan de achtergestelde obligatiehouders en vervolgens de spaarders boven de € 100.000 hun geld kwijt zijn. Vervolgens springt de nationale regering bij. Maar onduideijk is nog wat er gaat gebeuren als ook dat niet voldoende is. Op 20 december moeten er knopen worden doorgehakt. Inzet is de vraag wie beslist en hoe dan zodra een grote bank omvalt: de Commissie of de regeringen via de Raad van Ministers dan wel een speciaal op te richten orgaan. Waarschijnlijk draait het uit op een mengvorm.
Na de verkiezingen eind mei zullen de ogen vooral gericht zijn op de benoeming van de voorzitter van de Europese Commissie. Werts benadrukt nog dat, hoewel het Europees parlement een kandidaat mag voordragen - dat wordt waarschijnlijk de kandidaat van de grootse fractie - de Europese Raad uiteindelijk benoemt. Maar wat te doen als Raad en parlement daarover met elkaar botsen?
Werts is voorzichting met namen: ‘die circuleren in zekere en minder zekere mate – Schulz voor de sociaal-democraten, Verhofstad en Rehn voor de liberalen. Voor de Christendemocraten worden alleen namen gefluisterd, maar meestal is het zo dat mensen die genoemd worden het juist niet worden’.
Naast het voorzitterschap van de Commissie zijn er ook nog andere topfuncties te vergeven, zoals de voorzitter van de Europese Raad (nu Van Rompuy), de voorzitter van het Parlement (nu Schulz), de Europese Hoge Vertegenwoordiger (nu Ashton). Daarbij speelt ook nog de vervanging van de SG van de Navo, Rasmussen. Bij de verdeling van die posten spelen alerlei factoren. Werts somt op:‘bij voorkeur unanimiteit in de Europese Raad, een verdeling zodat de lidstaten zich enigszins herkennen en dat alle politieke bloedgroepen eerlijk verdeeld zijn – en dan niet alleen de grote maar ook de kleine – een eerlijke verdeling m/v, een eerlijke verdeling tussen de lidstaten dus de 22 kleintjes en de zes ‘ Grote Jongens, en uiteindelijk ook verdeling van de commissariaten binnen de Commissie’. En dan speelt ook nog een rol dat de Voorzitter van de commissie – die zijn ploeg samenstelt - daarvoor de goedkeuring van het parlement moet krijgen. Zo moest Barroso de laatste keer zijn ploeg herschikken.
Maakt Nederland een kans? Werts is twijfelachtig. ‘Natuurlijk zal Nederland een commissaris leveren. Maar voor de echte topfuncties ligt toch vaak een oud-premier voor de hand en die heeft Nederlan niet in voorraad. Balkenende heeft al aangekondigd niet in de running te zijn. Ook heeft Nederland Dijsselbloem al als voorzitter van de Euro-groep. Dat telt ook mee. Timmermans, als opvolger van Ashton, dat zou nog kunnen, hoewel ook hij gezegd heeft geen belangstelling te hebben. Maar dan moet je juist zeggen om het wel te worden.’
‘Kortom’, zo sluit Jan Werts af, ‘al die benoemingen wordt roulette spelen of dichter bij huis: ganzenborden. Veel zal afhangen van de diplomatieke gaven en het gezag in Europa van premier Rutte. Maar is dat gezag wel zo groot gezien Rutte’s opstellingen over verdergaande Europese integratie?
Dr. Jan Werts is journalist en publicist en promoveerde in 1991 op een dissertatie over de Europese Raad. Hij is voor het Montesquieu Instituut de vaste correspondent in Brussel.