Duitsland

Duitsland

De Bondsrepubliek Duitsland is een land in Centraal-Europa. Het grenst aan Denemarken, Polen, Tsjechië, Oostenrijk, Zwisterland, Frankrijk, Luxemburg, België en Nederland. De huidige bondskanselier van Duitsland is de sociaaldemocraat Olaf Scholz i.

De verschillende Duitse regio's waren tot de zestiende eeuw verenigd in een keizerrijk, maar het land viel daarna uiteen in verschillende onafhankelijke vorstendommen. De Pruisische kanselier Otto von Bismarck geldt als de architect van de Duitse eenheidsstaat, die in 1870 werd gerealiseerd. Duitsland begon de twintigste eeuw slecht; het verloor de Eerste Wereldoorlog in 1918, zag Hitler aan de macht komen, waarna het land de volgende wereldoorlog opnieuw verloor. Na de Tweede Wereldoorlog was het land verdeeld. Daaraan kwam pas in 1989 een eind, toen de Berlijnse Muur werd gesloopt. In 1990 zijn Oost-Duitsland (de DDR) en West-Duitsland (de BRD) formeel herenigd.

Duitsland heeft een blijvende stempel gezet op de Europese cultuur met componisten als Johann Sebastian Bach en Ludwig van Beethoven. Bekende schrijvers waren Johann Wolfgang von Goethe en Thomas Mann. De Duitse filosofen Immanuel Kant, Georg Hegel en Friedrich Nietzsche zijn nog steeds zeer invloedrijk. Het land is tevens een grote sportnatie. Het Duitse voetbalelftal werd vier keer wereldkampioen (in 1954, 1974, 1990, 2014) met sterren als Rahn, Seeler, Beckenbauer en Matthäus. Boris Becker en Steffi Graf domineerden jarenlang de tennissport, Michael Schumacher is de meest succesvolle coureur in de geschiedenis van de Formule 1, Jan Ullrich won de Tour de France in 1997, en schaatssters als Karin Kania, Gunda Niemann en Anni Friesinger boekten vele internationale successen.

Inhoudsopgave van deze pagina:

1.

Politieke situatie

Politieke situatie Duitsland - vergaderzaal Bondsdag
Bron: IPU.org

De verkiezingen van 26 september 2021 werden gewonnen door de sociaaldemocratische SPD. Ook was er winst voor De Groenen, die de derde partij werd. Ook de liberale FDP won licht. Zij vormden in december 2021 een kabinet met de sociaaldemocraat Olaf Scholz als bondskanselier. Het kabinet-Scholz volgde een coalitie van CDU/CSU en SPD op, die geleid werd door Angela Merkel. Zij leidde sinds 2005 vier kabinetten.

De regeringen van de Bondsrepubliek werden in de naoorlogse periode lange tijd gevormd door CDU/CSU en FDP, eerst onder leiding van Konrad Adenauer en daarna van Ludwig Erhard (beiden CDU). In de jaren zeventig regeerde een coalitie van SPD en FDP met Willy Brandt en Helmut Schmidt (beiden SPD) als bondskanselier. Daarna volgden vijf kabinetten onder leiding van de CDU'er Helmut Kohl (1982-1998), waarbij CDU/CSU en FDP opnieuw samenwerkten. Eind 20e eeuw kwam er een coalitie van SPD en Groenen (1998-2005).

Duitsland is één van de zes oprichters van de Europese Economische Gemeenschap, de voorloper van de Europese Unie. Het land was 13 keer voorzitter van de Raad van de Europese Unie. Van juli tot en met december 2020 was Duitsland voor het laatst voorzitter. De Duitse politica Ursula von der Leyen is voorzitter van de Europese Commissie.

2.

Staatsvorm, kiesstelsel en partijen

De Bondsrepubliek Duitsland is een parlementaire constitutionele democratie met een president als staatshoofd. De bondspresident heeft voornamelijk ceremoniële taken. Duitsland is een bondstaat (federatie), waarin de deelstaten een grote mate van zelfstandigheid hebben. De feitelijke regeermacht komt toe aan de federale regering, die wordt geleid door de bondskanselier. Het federale parlement bestaat uit twee Kamers. De rechtstreeks gekozen Bondsdag en de Bondsraad, waarin vertegenwoordigers van de deelstaten zitten. De vorming van een regering is afhankelijk van een vertrouwensvotum in de Bondsdag. Bij conflicten over wetsvoorstellen tussen Bondsdag en Bondsraad moet een bemiddelingscommissie een compromis zien te vinden.

Kiesstelsel

De Bondsdag wordt gekozen via een tweestemmenstelsel, waarbij een stem op een landelijke lijsten (zweitstimme) en een regionale kandidaat (erststimme) in kieskringen wordt uitgebracht. De zetelverdeling (630 zetels) wordt bepaald op basis van de landelijke stemmen, waarbij het stelsel van evenredige vertegenwoordiging geldt. Er is echter een kiesdrempel van vijf procent. Via regio's worden op basis van een meerderheidsstelsel direct gekozen (met een uitzondering).

Via de eerste stem ben je direct gekozen als je via de eerste stem de absolute meerderheid behaalde. Als een partij meer gekozenen heeft via de eerste stem dan landelijke zetels dan vallen de gekozenen met de minste eerste stemmen af. De overige zetels worden verdeeld via de landelijke lijsten. Als er onvoldoende kandidaten op de landelijke lijst zijn om de zetels te bezetten, dan komen er minder Bondsdagleden.

De Bondsraad bestaat uit vertegenwoordigers van de deelstaten, waarbij het aantal stemmen samenhangt met het inwonertal. De grootste deelstaten, Beieren en Baden-Württemberg, hebben bijvoorbeeld zes stemmen en de kleinste, zoals Saarland en Bremen, drie.

Partijen

De Duitse politiek werd tot het laatste kwart van de 20e eeuw gedomineerd door drie partijen: de christendemocratische CDU (met haar Beierse zusterpartij de CSU), de sociaaldemocratische SPD en de liberale FDP. In de jaren tachtig kwam als vierde partij 'Die Grünen' op. Na de hereniging van Duitsland en de DDR in 1991 kreeg ook de linkse partij Die Linke een sterke fractie in de Bondsdag. Op dit moment is de SPD de grootste partij in de Duitse bondsdag.

3.

Zetelverdeling Bondsdag

jaar

CDU

CSU

SPD

FDP

Groenen

Linke/

PDS

AfD

tot.

verkiezings-

datum

1961

192

50

190

67

     

499

17 sept.

1965

196

49

202

49

     

496

19 sept.

1969

193

49

224

30

     

496

28 sept.

1972

177

48

230

41

     

496

19 nov.

1976

190

53

214

39

     

496

3 okt.

1980

174

52

218

53

     

497

5 okt.

1983

191

53

193

34

27

   

498

6 maart

1987

174

49

186

46

42

   

497

25 jan.

1990

268

51

239

79

8

17

 

662

2 dec.

1994

244

50

252

47

49

30

 

672

16 okt.

1998

198

47

295

43

47

36

 

669

27 sept.

2002

190

58

251

47

55

2

 

603

22 sept.

2005

180

46

222

61

51

54

 

614

18 sept.

2009

194

45

146

93

68

76

 

622

27 sept.

2013

255

56

192

 

63

64

 

630

22 sept.

2017

200

46

153

80

67

69

94

709

26 sept.

2021

152

45

206

92

118

39

83

735

26 sept.

4.

Kabinetten vanaf 1961

naam

periode

kleur

partijen

belangrijke minister(s)

Adenauer IV

14 november 1961-13 december 1962

centrumrechts

CDU/CSU-FDP

BuZa: Schröder (CDU)

Def: Strauss

EZ: Erhard

Adenauer V

13 december 1962-16 oktober 1963

centrumrechts

CDU/CSU-FDP

BuZa: Schröder (CDU)

Def: Strauss, 1963 Van Hassel

EZ: Erhard

Erhard I

16 oktober 1963-26 oktober 1965

centrumrechts

CDU/CSU-FDP

BuZa: Schröder (CDU)

Erhard II

26 oktober 1965-1 december 1966

centrumrechts

CDU/CSU-FDP

BuZa: Schröder (CDU)

Kiesinger

1 december 1966-21 oktober 1969

'grote coalitie'

CDU/CSU-SPD

BuZa: Brandt

Fin: Strauss

EZ: Schiller

Brandt I

21 oktober 1969-14 december 1972

centrumlinks

SPD-FDP

BuZa: Scheel

Fin: Möller, 1971 Schiller

EZ: Schiller

Brandt II

14 december 1972-16 mei 1974

centrumlinks

SPD-FDP

BuZa: Scheel

Fin: Schmidt

EZ: Fridrichs

Schmidt I

16 mei 1974-15 oktober 1976

centrumlinks

SPD-FDP

BuZa: Genscher

Fin: Apel

EZ: Fridrichs

Schmidt II

15 oktober 1976-6 november 1980

centrumlinks

SPD-FDP

BuZa: Genscher

Fin: Apel, 1978 Matthöfer

EZ: Fridrichs, 1976: Graf Lamsdorff

Schmidt III

6 november 1980-1 oktober 1982

centrumlinks

SPD-FDP

BuZa: Genscher

Fin: Matthöfer, 1982 Lahnstein

EZ: Graf Lamsdorff

Kohl I

1 oktober 1982-30 maart 1983

centrumrechts

CDU/CSU-FDP

BuZa: Genscher

Fin: Stoltenberg

EZ: Graf Lamsdorff

Kohl II

30 maart 1983-11 maart 1987

centrumrechts

CDU/CSU-FDP

BuZa: Genscher

Fin: Stoltenberg

EZ: Graf Lamsdorff, 1984

Bangemann

Kohl III

11 maart 1987-18 januari 1991

centrumrechts

CDU/CSU-FDP

BuZa: Genscher

Fin: Stoltenberg, 1989 Waigel

EZ: Bangemann, 1988

Haussmann

Kohl IV

18 januari 1991-17 november 1994

centrumrechts

CDU/CSU-FDP

BuZa: Genscher, 1992 Kinkel

Fin: Waigel

EZ: Möllemann, 1993: Rexrodt

Kohl V

17 november 1994-27 oktober 1998

centrumrechts

CDU/CSU-FDP

BuZa: Kinkel

Fin: Waigel

EZ: Rexrodt

Schröder I

27 oktober 1998-22 oktober 2002

links

SPD-Groenen

BuZa: Fischer

Fin: Lafontaine, 1999: Eichel

Schröder II

22 oktober 2002-22 november 2005

links

SPD-Groenen

BuZa: Fischer

Fin: Eichel

Merkel I

22 november 2005-26 oktober 2009

'grote coalitie'

CDU/CSU-SPD

BuZa: Steinmeier

Fin: Steinbrück

Merkel II

26 oktober 2009-17 december 2013

centrumrechts

CDU/CSU-FDP

BuZa: Westerwelle

Fin: Schäuble

Merkel III

17 december 2013-14 maart 2018

'grote coalitie'

CDU/CSU-SPD

BuZa: Steinmeier

2017: Gabriël

Fin: Schäuble

Merkel IV

14 maart 2018-8 december 2021

'grote coalitie'

CDU/CSU-SPD

BuZa: Maas

Fin: Scholz

Scholz

8 december 2021

verkeerslicht

SPD-Groenen-FDP

BuZa: Baerbock

Fin.: Lindner