Griekenland

Griekenland

De Republiek Griekenland is een overwegend agrarisch land dat honderden eilanden omvat. Sinds 1981 is het lid van de Europese Unie. Griekenland wordt beschouwd als de bakermat van de democratie en heeft een rijke culturele historie. De huidige minister-president is Kyriakos Mitsotakis i van de centrumrechtse partij Néa Dimokratía.

Griekenland werd onafhankelijk in 1829, na een vrijheidsstrijd tegen het Ottomaanse rijk. De fascinatie met Griekenland beïnvloedde in die tijd ook diepgaand de architectuur van vele Europese en Amerikaanse steden, en leidde ook tot de introductie van de 'moderne' Olympische Spelen door de Fransman Pierre de Coubertin. Deze werden gehouden in de Griekse hoofdstad Athene, in 1896. Griekenland profiteerde van het uiteenvallende Ottomaanse Rijk door het grondgebied uit te breiden, dat in 1947 de huidige omvang bereikte. Na de Tweede Wereldoorlog sloeg een bloedige burgeroorlog tussen een sterke communistische beweging en het leger diepe wonden in de Griekse maatschappij. In 1967 kwam een kolonelsregime aan de macht na een staatsgreep. In 1974 kwam een einde aan die dictatuur en keerde de democratie weer terug. Na de val van de dictatuur trad Griekenland versneld toe tot de Europese Unie. Binnen de Europese Unie heeft het land nooit bekend gestaan als 'het beste jongetje van de klas' en in 2009 bracht Griekenland de stabiliteit van de euro zelfs in gevaar toen bekend werd dat het land kampte met een zeer groot begrotingstekort en een hoge staatsschuld i.

Toonaangevende Griekse musici waren de operazangeres Maria Callas, de volkszanger Mikis Theodorakis en componist Xenakis. De romanschrijver Giorgos Seferis en de dichter Elytis Odysseus wonnen de Nobelprijs voor de literatuur. Op sportgebied onderscheidden zich de gewichtheffer Pyrros Dimas (gouden medailles tijdens de Olympische Spelen van Barcelona, Atlanta en Sydney), en de nationale basketbalploeg. Het Griekse nationale voetbalelftal verraste vriend en vijand door in 2004 de Europese Kampioenschappen te winnen. In 2021 was er goud in Tokio bij het verspringen (mannen) en roeien.

Inhoudsopgave van deze pagina:

1.

Politieke situatie

Parlementsgebouw in Athene
Bron: © PDC

In 2019 werd Kyriakos Mitsotakis van de liberaal-conservatieve partij Néa Dimokratía (ND) minister-president, nadat zijn partij de verkiezingen won bij vervroegde verkiezingen. De vervroegde verkiezingen kwamen er na het verlies van de toen leidende linkse partij Syriza bij de Europese verkiezingen van 2019. In mei 2023 vonden er verkiezingen plaats waarbij de zittende premier Mitsotakis een grote overwinning behaalde, maar niet de absolute meerderheid. Op 25 juni 2023 gingen de Grieken opnieuw naar de stembus voor een tweede ronde, waarbij Mitsotakis een absolute meerderheid van 158 zetels haalde.

De jaren 2009-2015 kenden grote politieke onrust. Tussen 2009 en 2011 regeerde het sociaaldemocratische kabinet-Papandreou. Dat kabinet werd geconfronteerd met een enorm begrotingstekort en enorme staatsschuld, waarvan de omvang door het voorgaande kabinet was verdoezeld. Van november 2011-mei 2012 regeerde een nationaal kabinet onder leiding van oud-vicepresident van de ECB Loukas Papademos. Dat kabinet werd opgevolgd door het kabinet-Samaras. In juni 2013 stapte Democratisch Links uit de coalitie vanwege een conflict over de publieke omroep. Toen het parlement er niet in slaagde een president te kiezen, moesten in januari 2015 verkiezingen worden uitgeschreven. Deze verkiezingen werden gewonnen door de linkse partij Syriza. Binnen een jaar werd het parlement ontbonden, nadat overeenstemming met de EU was bereikt over een meerjarig bezuinigingspakket. Op 5 november 2016 werd een nieuw kabinet onder leiding van Tsipras beëdigd. De kwestie-Macedonië leidde begin 2019 tot een kabinetscrisis.

Griekenland is vijf keer voorzitter geweest van de Europese Raad. De laatste keer was van januari tot juni 2014. De Griekse politicus Margaritis Schinas is Eurocommissaris voor 'Bevordering van onze Europese levenswijze.'

2.

Staatsvorm, partijen en kiesstelsel

Griekenland is een republiek. Na de val van het Griekse kolonelsregime in 1974 werd de Grondwet van 1952 opnieuw van kracht, behalve de artikelen die te maken hadden met de monarchie. In de Grondwet die in 1975 werd aangenomen, werd de presidentiële, parlementaire monarchie verankerd.

Kiesstelsel

Het Griekse parlement (Vouli) bestaat uit 300 rechtstreeks gekozen leden. 288 daarvan komen van kieslijsten in één van de 56 regionale kieskringen. Sommige van die kieskringen zijn goed voor één zetel, andere voor meerdere zetels. De president wordt gekozen door de leden van het parlement voor een termijn van vijf jaar. Hij heeft geen werkelijke macht. Meestal lukt het de winnende partij een absolute meerderheid te behalen in het parlement. De leider van die partij wordt in dat geval door de president benoemd tot minister-president. De minister-president draagt vervolgens ministers voor, die ook door de president worden benoemd. Ministers zijn meestal tevens lid van het parlement. Als geen van de politieke partijen een absolute meerderheid behaalt in het parlement, krijgt de leider van de grootste partij de opdracht een coalitie te vormen.

Partijen

De belangrijkste politieke partijen in Griekenland waren lange tijd de sociaaldemocratische partij PASOK (Panellinio Sosialistiko Kinima, Panhelleense Socialistische Beweging) en de partij Néa Dimokratía (Nieuwe Democratie). Beide partijen werden in 1974 opgericht, na de val van het kolonelsregime. PASOK werd in 2018 omgevormd tot een nieuwe progressieve partij, KINAL. In 2012 kwam de radicaal-linkse milieupartij SYRIZA (Synaspismos tis Aristeras ton Kinimaton kai tis Oikologias, 'Coalitie van Links, Bewegingen en Ecologie') sterk op. Dat is een samenwerkingsverband van diverse linkse partijen. Een constante factor in het parlement is de KKE (Kommounistiko Komma Elladas, Griekse Communistische partij). In februari 2012 ontstond ANEL (Anexartitoi Ellines, Onafhankelijke Grieken) als afsplitsing van ND. De leden van de partij stemden tegen een vertrouwensvotum van het kabinet-Papademos en keerden zich tegen de afspraken over het terugdringen van de Griekse staatsschuld. De partij wil herstel van nationale soevereiniteit en vervolging van de schuldigen van de financiële crisis.

3.

Zetelverdeling Vouli sinds 1981

jaar

ND

Pasok

KKE

Syr

AN

CA

TP

Ov.

datum

1981

115

172

13

         

18 oktober

1985

126

161

12

       

1

2 juni

1989

145

125

 

28

     

2

18 juni

1989

128

148

 

21

     

3

5 november

1990

150

123

 

19

     

8

8 april

1993

111

170

9

       

10

10 oktober

1996

108

162

11

10

     

9

22 september

2000

125

158

11

6

       

9 april

2004

165

117

12

6

       

7 maart

2007

152

102

22

14

     

10

15 september

2009

91

160

21

13

     

15

4 oktober

2012

108

41

26

52

33

21

 

19

6 mei

2012

129

33

12

71

20

18

 

17

17 juni

2015

76

13

15

149

13

17

17

 

25 januari

2015

75

17

15

145

10

18

11

9

20 september

   

Kinal

   

EL

MeRa

     

2019

158

22

10

86

10

9

   

7 juli

2023 (mei)

146

41

26

71

16

0

   

21 mei

2023 (juni)

158

32

20

48

12

0

 

30

25 juni

4.

Kabinetten vanaf 1981

naam

periode

kleur

partijen

belangrijke ministers

A.Papandréou I

21 okt. 1981-5 juni 1985

sociaaldem.

Pasok

BuZa: Charalampopoulos

A.Papandréou II

5 juni 1985-2 juli 1989

sociaaldem.

Pasok

BuZa: Papoulias

Tzannetakis

2 juli-12 okt. 1989

centrumrechts

ND-Syn

BuZa: Tzannetakis

Grivas

12 okt.-23 nov. 1989

interim

geen

BuZa: Papoulias

Zolotas

23 nov. 1989-11 april 1990

grote coalitie

ND-Pasok-Syn

BuZa: Samaras

Mitsotakis

11 april 1990-13 okt. 1993

centrumrechts

ND

BuZa: Samaras

1992 Mitsotakis

A.Papandréou III

13 oktober 1993-22 jan. 1996

sociaaldem.

Pasok

BuZa: Papoulias

Simitis I

22 jan. 1996-25 sept. 1996

sociaaldem.

Pasok

BuZa: Pangalos

Simitis II

25 sept. 1996-13 april 2000

sociaaldem.

Pasok

BuZa: Pangalos

1999 G. Papandréou

Simitis III

13 april 2000-10 maart 2004

sociaaldem.

Pasok

BuZa: G. Papandréou

Karamanlis I

10 maart 2004-19 sept. 2007

centrumrechts

ND

BuZa: Molyviatis

2006: Bakoyannis

Karamanlis II

19 sept. 2007-7 okt. 2009

centrumrechts

ND

BuZa: Bakoyannis

Fin/EZ: Alogoskoufis

2009: Papathanassiou

G.Papandréou I

7 okt. 2009-17 juni 2011

sociaaldem.

Pasok

BuZa: G. Papandréou

2010 Droutsas

Fin: Pangalos

G.Papandréou II

17 juni 2011-11 nov.2011

sociaaldem.

Pasok

BuZa: Lambrinidis

Fin: Venizelos

Papademos

11 nov. 2011-16 mei 2012

grote coalitie

(Pasok, ND, LAOS, tot feb.2012)

BuZa: Dimas

Fin: Venizelos

maart 2012: Sachinidis

Pikrammenos

16 mei 2012-20 juni 2012

interim

geen

BuZa: Molyviatis

Fin: Zanias

Samaras

20 juni 2012 - 26 jan. 2015

grote coalitie

ND, Pasok, Dimar (tot juni 203)

BuZa: Avramopoulus

2013: Venizelos

Fin: Stournaras

2014: Hardouvelis

Tsipras I

26 jan. 2015 - 20 aug. 2015

links

Syriza, ANEL

BuZa: Kotzias

Fin: Varoufakis

2015: Tsakalotos

Thanou-Christophilou

27 aug. 2015 - 21 sept. 2015

interim

geen

BuZa: Molyviatis

Fin: Choulirakis

Tsipras II

21 sept. 2015 - 5 nov. 2016

links

Syriza, ANEL

BuZa: Kotzias

Fin: Tsakalotos

Tsipras III

5 nov. 2016 - 8 jul 2019

links

Syriza, ANEL

BuZa: Kotzias

2018: Tsipras

Fin: Tsakalotos

Mitsotakis

8 jul 2019 - heden

centrumrechts

ND

BuZa: Dendias

Fin: Staikouras