Lief zijn voor de Ieren na 'nee' in referendum

Geen paniek in de stuurhut. Dat lijkt het parool van de leiders van de Europese Unie i, die wel eens met een logge mammoettanker wordt vergeleken. Na het Ierse ‘nee' tegen het Verdrag van Lissabon is het voor de Europese leiders nu eerst zaak om de rijen gesloten te houden. Dat betekent wel doorgaan met ratificeren, maar de Ieren vooral niet onder druk zetten en intussen een beetje tijd rekken. Baanbrekende initiatieven vallen er van de top van Europese regeringsleiders dus niet te verwachten.

Drie jaar geleden nog ging de koers van de euro onderuit toen Nederland en Frankrijk "nee" hadden gezegd tegen de Europese grondwet. Maar nu was de financiële wereld niet onder de indruk. Geen reden tot paniek dus.

Ondoordacht

De suggesties van de Franse en Duitse ministers van Buitenlandse Zaken om met een kopgroep van landen eventueel verder te gaan zonder de Ieren, waren dan ook tamelijk ondoordacht.

Simon Tilford van het Centre for European Reform heeft zich er danig aan gestoord. Ierland hoort bij de euro-landen. Elke suggestie om het land uit de Unie en dus ook uit de euro-groep te zetten, dreigt de bodem onder de gemeenschappelijke munt uit te slaan, voorspelt Tilford. "Voor je het weet gaan de financiële markten ook speculeren op een eventueel vertrek van het economisch zwakke Italië uit de eurogroep".

Ook zijn collega Antonio Missiroli, wetenschappelijk directeur van het European Policy Centre, ziet niets in zware druk op de Ieren. Maar hij benadrukt tevens dat geen enkele lidstaat zin heeft om opnieuw over het verdrag te gaan onderhandelen.

Missiroli verwacht daarom dat acht van de 27 EU-landen i die het Verdrag van Lissabon nog niet hebben geratificeerd, dat alsnog zullen doen. Als dat proces eind oktober is afgerond, ligt er wel een zware morele druk op Ierland. "Als we Dublin tegen die tijd wat kunnen aanbieden, kunnen ze het verdrag in een tweede referendum alsnog ratificeren", hoopt de analist.

Bekende truc

Maar het is een bekende truc. Na het Ierse "nee" in 2001 tegen het huidige EU-verdrag werd ook een protocol toegevoegd. Het verdrag bleef ongewijzigd maar in het protocol werd expliciet verklaard dat het verdrag geen inbreuk maakte op de Ierse neutraliteit. Of de Ieren daar opnieuw intrappen is de vraag. Resteert de mogelijkheid van een echte, concrete concessie, zoals het behoud van een eigen Ierse commissaris in de Europese Commissie i, het dagelijks bestuur van de Unie.

Historicus en Ierland-kenner Joost Augusteijn gelooft niet dat de Ieren echt zo zwaar tillen aan dit punt. Maar hij onderschrijft de symbolische waarde van zo'n concessie. De Ieren zijn pas sinds 1948 volledig onafhankelijk van het Verenigd Koninkrijk. Ze hechten zeer aan hun soevereiniteit, benadrukt Augusteijn. Met name voor de Ieren is het dus van groot belang dat ze met een eigen Europese commissaris i invloed houden op de besluitvorming in Brussel. Maar voor zo'n oplossing moet het verdrag wel weer worden opgebroken. Bovendien willen dan natuurlijk alle andere kleine lidstaten ook hun vaste commissaris terug. En dan zit de EU straks toch weer opgezadeld met een log dagelijks bestuur van 27 leden of meer.

Noodscenario

Uiteindelijk heeft Simon Tilford nog wel een noodscenario achter de hand. "Leg de Ieren de vraag voor of ze lid willen blijven van de Unie en koppel daaraan de voorwaarde dat ze instemmen met het Verdrag van Lissabon", oppert hij. "Ik weet zeker dat ze dan ja zeggen, want de Ieren zijn wel degelijk sterk voor Europa."

Zo ver zullen de Europese leiders niet gaan. Het blijft dus voorlopig doorgaan met ratificeren en lief zijn voor de Ieren. En dan maar hopen dat na verloop van tijd de stemming in Ierland weer een beetje omslaat.