Tijd voor een vrijheidsagenda
Nederland is één van de fijnste landen om in te leven. Maar onze vrijheden staan onder druk. We zien in toenemende mate homohaat, onvrije buitenlandse beïnvloeding, eergerelateerd geweld en genitale verminking, maar ook femicide, discriminatie en antisemitisme. Wie met een beroep op onze vrijheden anderen onderdrukt, ondermijnt de samenleving als geheel. Daarom pleit de VVD voor een agenda voor vrijheid.
Nederland is een seculier land van vrijheid en zelfbeschikking. Verliefd worden op wie je wilt, dragen wat je wilt, bij iemand weggaan als je dat zelf wilt. Je hebt het recht op eigen keuzes. Maar dit is niet altijd zo geweest. Had je dit onze overgrootouders verteld, dan hadden ze je vol ongeloof aangekeken. Een lange strijd van emancipatie en secularisatie was nodig voor ons vrije land. Maar de vrijheid die het in Nederland zo fijn maakt, staat anno 2025 weer onder druk.
Dat is ten eerste meegekomen met migratie. We zien in delen van islamitische, en soms ook Syrisch-Christelijke en tribale culturen dat sprake kan zijn van zeer onvrije normen en waarden. Soms zelfs zo erg dat een vrouw, homo of andersdenkende kan worden verstoten, mishandeld of vermoord omdat hij of zij de eer van de familie “aantast”. De politie krijgt in Nederland per jaar meer dan 670 meldingen van eergeweld. Er zijn naar schatting 40.000 meisjes en vrouwen die genitaal verminkt zijn en nog eens 4000 lopen daar risico op.
Laat ik het één keer helder zeggen: alle mensen die in Nederland wonen en volop meedoen met onze vrije samenleving, die vinden de VVD, ongeacht hun afkomst, aan hun kant. Doe je mee, dan hoor je er ten volle bij. Maar feit is ook: vanuit de angst om mensen te stigmatiseren, wordt er in Nederland teveel weggekeken van problemen die er wel degelijk zijn met botsende normen en waarden. En zoals recent in een opinie op de site VrijLinks werd beschreven: “Wanneer de meerderheid uit beleefdheid, schuldgevoel of angst zwijgt over botsende normen, vult de minderheid de leegte met haar eigen kaders.” Problemen moeten we kunnen benoemen om daarna effectief op te kunnen komen voor zowel onze manier van leven, als voor diegenen die onder het mom van religie en cultuur worden onderdrukt.
Maar het is breder. Onvrijheid is ten tweede ook een vervreemdingsprobleem bij mensen die hier geboren zijn en zouden moeten weten hoe ons land in elkaar zit. Toch gebruiken soms ook zij religie of ideologie als excuus voor onvrij gedrag. Als ze als Nederlander loyaler zijn aan een buitenlands regime en anderen gaan intimideren. Als ze vanuit rechts-extremistisch gedachtengoed synagogen of moskeeën bekladden. Of als ze kinderen blootstellen aan homohaat en onverdraagzaamheid. Onvrijheid zien we niet alleen bij mensen uit een vreemde cultuur, maar ook in onliberale onderstromen in de Nederlandse samenleving zelf, die ook nog eens groeien via internet, fake news en complottheorieën.
NGO Justice for Prosperity liet onlangs zien hoe onze democratie wordt ondermijnd via fake news tegen homo- en vrouwenrechten. Op sommige openbare en christelijke scholen is het bespreken van homoseksualiteit of seksuele voorlichting ingewikkeld geworden. Er zijn orthodox christelijke scholen die vragen een antihomo verklaring te tekenen. Er zijn organisaties die aan ‘homogenezing’ of georganiseerde intimidatie rond abortusklinieken doen. En wat te denken van delen van de zogenaamde online ‘manosphere’? Waar intolerante mannen via filmpjes aan jonge pubers leren dat vrouwen niks te vertellen hebben.
Het ironische is dat al deze ondermijning van individuele vrijheid en gelijkwaardigheid in Nederland juist kan, omdat we een vrij land zijn. Via de vrijheid van onderwijs, religie en vereniging, maar ook via het demonstratierecht en het vrije internet worden bijvoorbeeld in toenemende mate intolerante, antidemocratische boodschappen verspreid. Op dit punt worden vrijheden misbruikt om onvrijheid te verspreiden en om de gelijkwaardigheid en vrijheid van anderen te ondermijnen. Grenzen stellen richting diegenen die misbruik van maken van onze vrijheid, is soms júíst wat er nodig is om onze vrije samenleving te beschermen.
En mocht je nog denken, dat dit een ver-van-je-bed-show is: dit raakt onze hele samenleving. Dit is je dochter, die het risico loopt dat iemand haar ziet als ‘zijn bezit’. Je kleindochter die ‘s avonds niet veilig naar huis kan fietsen. Die lege stoel in de klas, omdat een klasgenootje is uitgehuwelijkt en na de vakantie niet terugkomt. Je goede vriend die van een man houdt en zijn hand niet meer durft te pakken. Die vrouw die al jaren naast je woont, maar die je niet buiten de deur ziet.
En natuurlijk, onderdeel van de oplossing is bij uitstek óók ongebreidelde migratie terugdringen. Daar strijdt de VVD al jaren voor en hiervoor doen we ook nu hard ons best. We hopen daarom dat de nieuwe asielwetten snel door de Eerste Kamer komen. En in ons verkiezingsprogramma doen we veel voorstellen voor streng én effectief asielbeleid. Maar daarmee zijn we er niet. We moeten in Nederland radicaal grenzen stellen aan wie hier de vrijheid ondermijnt. Niet een religie verbieden, maar opkomen voor vrijheid, vanuit welke hoek deze ook wordt aangevallen. Vrijheid is de basis om je eigen leven én de samenleving verder te kunnen brengen. Of zoals Hannah Arendt het treffend stelde: “Vrijheid is het vermogen om iets nieuws te beginnen.”
Dat nieuwe, beginnen wij wat mij betreft nu. Laten we elkaar niet vanuit linkse of rechtse dogma’s bevechten, maar elkaar vinden in een agenda vóór vrijheid. Hoe zo’n agenda er uit zou moeten zien? Ten eerste zou het omarmen van vrije Nederlandse waarden een voorwaarde moeten zijn voor verblijfsrecht en Nederlanderschap. Ook zou het onderwijs onverkort moeten uitgaan van de vrije democratische rechtsstaat. Iedere school zou aandacht moeten besteden aan de Verlichting, burgerschap, seksuele voorlichting, zelfbeschikking en de Tweede Wereldoorlog. We zouden artikel 23 moeten moderniseren. Zodat scholen niet langer, met een beroep op onderwijsvrijheid, onderscheid kunnen maken op basis van geslacht, geaardheid of geloof.
Verder moeten we veel steviger optreden tegen buitenlandse inmenging. Autocratische regimes zoals Iran of China bemoeien zich te vaak met Nederlanders hier. Organiseer wettelijk toezicht op weekendscholen. Verleen niet langer automatisch tewerkstellingsvergunningen aan buitenlandse geestelijken van buiten de EU. Weer haatimams en kom met een bestuurlijk verbod op ondermijnende organisaties, zoals Samidoun. Laten we ook ingrijpen op de financiering vanuit onliberale organisaties in de VS en bronnen rond het Kremlin, die hier vrouwen- en homorechten ondermijnen.
En bovenal: bescherm zelfbeschikking. Eergerelateerd geweld, genitale verminking, ‘homogenezingen’, huwelijksdwang en femicide horen hier niet thuis. Het intimideren van vrouwen rond abortusklinieken moet worden bestraft. Daders en medeplichtigen van eerwraak, genitale verminking en femicide mogen niet wegkomen met een lichte straf. Creëer een mogelijkheid voor potentiële slachtoffers en mensen in hun omgeving gegevens op te vragen, naar voorbeeld van de Britse Clare’s law. En: wees nooit tolerant voor haat en discriminatie. We moeten doorgaan met het versterken van de acceptatie van LHBTIQ+’ers. We moeten het feit dat homo-acceptatie in grote steden als Amsterdam afneemt, zeer serieus nemen en onze ogen niet sluiten voor de rol die migratieachtergrond en religie daarbij óók spelen. ‘Homogenezingen’ moeten worden verboden. En alsjeblieft, geen taakstraffen meer bij hatecrimes zoals het mishandelen of terroriseren om wie ze zijn, van LHBTIQ+ personen of Joodse en Islamitische Nederlanders.
Onze vrije manier van leven is op alle fronten het verdedigen waard. Het is tijd voor actie. De VVD hoopt dan ook op brede steun van andere partijen voor al deze plannen. Voor onze vrijheid hebben we geen tijd te verliezen.